Çoğu insan için dikkat dağıtıcı şeyler olumsuz bir rol oynamaktadır. Trafikte ödevinizi yapmak veya ofiste bir görev üzerinde çalışmak gibi daha önemli olan veya olması gereken şeyleri aklınızdan uzaklaştırırlar.
Ancak kekemeliği olan biri için dikkati dağıtmanın faydalı bir etkisi olabilir, çünkü sizi geçici olarak daha akıcı hale getirebilir; o zor kelimeyi söyleyebilecek ya da o sorunlu cümleyi atlatabilecek kadar akıcı olabilirsiniz; ancak bazı Kekeme Kişiler (PWS), dikkatin dağılmasının, düşünce akışını kesintiye uğratarak konuşmayı daha da zorlaştırdığını ve dolayısıyla gerginliklerini artırdığını fark ediyor. PWS'nin(kekeme) dikkat dağıtıcı bir duruma tepkisi ne olursa olsun, bazı nedenlerden dolayı dikkat dağıtıcı unsurların hem kekemelikte hem de terapide oynadığı rol, PWS'nin(kekeme) kendisi kadar konuşma terapistleri tarafından da yeterince vurgulanmamaktadır.
Kekemelikte bir faktör olarak dikkatin dağılmasına bu kadar az vurgu yapılması, kekemeliğin etrafında bu kadar çok kafa karışıklığının oluşmasının nedenlerinden biridir. Hatta bazı terapistlerin ya dikkat dağıtıcı unsurların doğası hakkında hiçbir bilgisi olmadığı ya da bunların kekemelik üzerindeki etkisini inkar ettiği görülmektedir.
Son zamanlarda kekemelik web sitelerinde, ikincil kekemelik davranışı (örneğin, bir kelime söylemeden önce ayağınızı yere vurmak veya gözlerinizi kırpmak) üzerine araştırma yapan bir öğrenci konuşma terapistinin yaptığı bir anket beni şok etti. Anketteki sorulardan öğrencinin ikincil kekemelik davranışının nedeninin oldukça basit olduğu konusunda hiçbir fikrinin olmadığı açıktı. İkincil kekemelik davranışı yalnızca dikkati dağıtma davranışıdır. Konuşmadan önce gözlerini kırpıştıran bir kişi, geçmişte, sosyal olarak kabul edilebilir görünen bu doğal ve göze çarpmayan eylemin, normalde kekeleyeceği bir sesi çıkarmasına yardımcı olduğunu fark etmiş olabilir; çünkü bu eylem bir an için dikkatini dağıttı.(korkulan ses) Bu yüzden tekrar bir kekemelik sorunuyla karşılaştığında, onu blokajdan kurtarmak için bu numarayı (göz kırpma) kullanıyor. Numara başarılı olduğunda kelimeyi akıcı bir şekilde söyleyerek ödüllendirilir. Bu şekilde hile, davranışsal öğrenmenin ilkeleri aracılığıyla pekiştirilir ve yavaş yavaş öğrenilen bir alışkanlık olarak yerleşir.
Ne yazık ki dikkat dağıtma davranışı geçici bir etki yaratma eğilimindedir, çünkü zamanla zihin dikkat dağıtmaya alışır ve akıcılık etkisini yavaş yavaş kaybeder. Sonuç olarak, etkili olmak için daha güçlü bir dikkat dağıtıcı unsura ihtiyaç duyulur; zararsız göz kırpma, gözlerin doğal olmayan, sosyal olarak kabul edilemez bir şekilde sıkı kapatılmasına dönüşür. Ancak zamanla bu bile etkinliğini yitirir. Yani PWS'nin(kekeme) durumu artık daha da kötü; yalnızca kekelemekle kalmıyor, aynı zamanda öğrenilmiş bir alışkanlık haline gelen doğal olmayan göz kırpma hareketleri de sergiliyor.
İkincil davranışlar öğrenildikçe öğrenilmeyebilirler. İkincil sorunlar yaşıyorsanız aşağıdaki prosedürü deneyin:
Otomatik davranışın tam doğasını tanımlayın, böylece ortadan kaldırılması daha kolay olan daha küçük parçalara bölünebilir.
Her şeyi bir anda ortadan kaldırmaya çalışmak yerine davranışı değiştirmeye başlayın, böylece onu zayıflatın. Örneğin, başını sola doğru kötü bir şekilde sallayan bir kişi, onu sağa, geriye veya öne doğru sallamayı denemelidir.
Dikkat dağıtma yoluyla elde edilen akıcılığın fizyolojik veya psikolojik nedenleri nelerdir/nelerdir?
En az iki olasılığın farkındayım, ancak elbette daha fazlası da olabilir: 1) Dikkatin dağılması, ses tellerinin gerginliğini anlık olarak azaltır, böylece kilitli ses tellerini serbest bırakır; ve/veya 2) Dikkatin dağılması, koşullu kekemelik refleksinin harekete geçmesini engeller. Örneğin, bir öğretmenin sınıfta Johnny'den adını söylemesini istediğini varsayalım. Johnny, adını söylemenin genellikle kekemelikle sonuçlandığını biliyor; geçmişteki benzer kötü deneyimler de bunu kanıtladı. Başka bir deyişle, stres altındayken kendi adını söylerken kekelemeye şartlandırılmıştır. Koşullanma teorisi açısından ifade edersek, iki uyaranın her ikisi de mevcut olduğunda kekeleyecektir: Stres halindedir (uyaran 1) VE adını söylemeye niyetlendiğinde (uyaran 2). Ancak, adını söylemeye başlamadan bir saniye önce başka bir öğrenci hapşırıyor. Bu hapşırık bir anlığına Johnny'nin dikkatini isminden uzaklaştırır. Sonuç olarak koşullu kekemelik tepkisi tetiklenemiyor ve kişi adını akıcı bir şekilde söyleyebiliyor.Kelimenin tam anlamıyla, aklınızı korkulan kelime veya sesten uzaklaştıracak Herhangi bir şey,engeli kırabilir. Öfke veya saldırganlık gibi yoğun duygular dikkat dağıtıcı olabilir. Blok veya kekemelik bile dikkatinizi stresin kaynağından uzaklaştırabilir. Çok hızlı konuşma dikkat dağıtıcı olabilir. Genellikle kekemeliği ağırlaştıran stresin kendisi bile kişinin dikkatini kekemelikten uzaklaştırabilir.
Charles van Riper'ın, hastalarından birinin anlattığı Kekemeliğin Doğası kitabından alınan aşağıdaki örnekten de anlaşılacağı üzere:
Bir denizaltı mürettebatının bir üyesi, denizaltının makinelerinde ciddi bir sorun keşfetti. Büyük bir baskı altındayken bile bir dizi hızlı acil durum emrini yerine getirmeyi başarması kendisini şaşırttı. %100 akıcıydı (her ne kadar daha sonra saçları beyazlasa da!) ve akıcılığını durumun ciddiyeti nedeniyle konuşması hakkında pek düşünmemesine bağladı.
Pek çok PWS(kekeme) benzer şaşırtıcı akıcılık nöbetlerini anlattı. Dikkat dağıtmanın işleyişini gösteren bir başka etkileyici örnek, İkinci Dünya Savaşı'na kadar uzanan Hollanda'dan geliyor. Bir konuşma terapisti, Almanya'nın ülkesini işgal ettiği dönemde (Mayıs 1940) hastalarının çok az konuşma sorunu yaşadığı gerçeğinden etkilendiğini belirtti. Tüm ülkenin kaos içinde olduğu üç haftalık dönemde hastaları da muayene odasından uzak kaldı. Yavaş yavaş durum istikrara kavuştu ve sıradan hayata devam edildi.
Hastaları geri döndüğünde çoğunlukla o dönemde konuşmalarının mükemmel olduğunu söylüyorlardı. İçlerinden biri bunu şu şekilde açıkladı:
Şu anda yaşananlar o kadar büyük ki, insanın kişisel sorunları önemsiz görünüyor. Bir kişinin ülkesinin hayatta kalması tehlikede olduğunda, kişinin kişisel zorlukları önemsiz hale gelir. (P Faber, Achtergronden van stotteren en spreekangst, 1979)
Bazı PWS'lerin(kekeme) akıcı olma çabasıyla, dikkat dağıtma amacıyla çevrelerini değiştirdikleri bilinmektedir. Dr. Martin Schwartz, sadece adını değil aynı zamanda işini ve ikamet ettiği şehri de değiştiren bir kişinin vakasından bahsediyor; bu yenilik dikkatini konuşmasından uzaklaştırdı. Doğal olarak bu iyileşme uzun sürmedi, çünkü zihni yavaş yavaş yeni çevreye alıştı ve kekemelik yeniden ortaya çıktı.
Bir terapist tarafından PWS'ye(kekeme) öğretilen bir akıcılık tekniği bile dikkati dağıtabilir ve kişinin dikkatini korkulan seslerden uzaklaştırabilir. Ancak teknik tamamen dikkat dağıtıcı değerine bağlıysa, yalnızca geçici bir faydalı etkiye sahip olabilir.
Dikkatin dağılması olgusu etrafında çeşitli terapiler inşa edilmiştir. 19. yüzyılda PWS'lere(kekeme) satılan tuhaf ağızlıklar, kasıtlı olarak normal konuşmayı zorlaştıran ve insanların kekemeliklerini önleyecek kadar dikkatlerini dağıtan, yalnızca dikkat dağıtıcı aletlerdi. Pek çok maskeleme aparatının da az ya da çok dikkat dağıtmaya dayalı olduğu görülüyor. Kulağınızda bir koro etkisi yaratarak konuştuğunuzda sanki başkalarıyla uyum içinde konuşuyormuşsunuz gibi ses çıkaran SpeechEasy cihazı, bazı PWS'lere(kekeme) yardımcı oldu; dikkat dağılması muhtemelen büyük bir rol oynuyor ve dikkat dağılmasının etkisi de artıyor. geçici olsa da, birçok SpeechEasy kullanıcısının yalnızca geçici bir rahatlama yaşaması şaşırtıcı değildir. Ritmik hecelerle konuşmayı öğrendiğiniz 'ritmik konuşma' olarak da adlandırılan 'heceli konuşma' tekniği de büyük ölçüde bir dikkat dağıtma tekniği gibi görünüyor.
Bu, bir teknik veya terapi yaklaşımı olarak dikkat dağıtmanın PWS'ye(kekeme) hiçbir faydası olmadığı anlamına gelmez. Bazen geçici de olsa biraz akıcı olmak daha iyidir. Ancak bilgilendirilmiş PWS(kekeme) dikkatin dağılmasının etkisinin ve doğasının farkında olmalıdır. Yararlı olabilir, ancak bu şekilde elde edilen geçici akıcılığa aldanmayın ve tamamen buna dayalı hızlı çözüm terapilerine kapılmayın. Ayrıca: eğer kekemelikte bir olgu olarak dikkatin dağılmasının doğasını takdir edersek, kekemeliğin kendisini anlamak daha kolay hale gelir.
Kaynak:
Stuttersense/Peter Louw
Ancak kekemeliği olan biri için dikkati dağıtmanın faydalı bir etkisi olabilir, çünkü sizi geçici olarak daha akıcı hale getirebilir; o zor kelimeyi söyleyebilecek ya da o sorunlu cümleyi atlatabilecek kadar akıcı olabilirsiniz; ancak bazı Kekeme Kişiler (PWS), dikkatin dağılmasının, düşünce akışını kesintiye uğratarak konuşmayı daha da zorlaştırdığını ve dolayısıyla gerginliklerini artırdığını fark ediyor. PWS'nin(kekeme) dikkat dağıtıcı bir duruma tepkisi ne olursa olsun, bazı nedenlerden dolayı dikkat dağıtıcı unsurların hem kekemelikte hem de terapide oynadığı rol, PWS'nin(kekeme) kendisi kadar konuşma terapistleri tarafından da yeterince vurgulanmamaktadır.
Kekemelikte bir faktör olarak dikkatin dağılmasına bu kadar az vurgu yapılması, kekemeliğin etrafında bu kadar çok kafa karışıklığının oluşmasının nedenlerinden biridir. Hatta bazı terapistlerin ya dikkat dağıtıcı unsurların doğası hakkında hiçbir bilgisi olmadığı ya da bunların kekemelik üzerindeki etkisini inkar ettiği görülmektedir.
Son zamanlarda kekemelik web sitelerinde, ikincil kekemelik davranışı (örneğin, bir kelime söylemeden önce ayağınızı yere vurmak veya gözlerinizi kırpmak) üzerine araştırma yapan bir öğrenci konuşma terapistinin yaptığı bir anket beni şok etti. Anketteki sorulardan öğrencinin ikincil kekemelik davranışının nedeninin oldukça basit olduğu konusunda hiçbir fikrinin olmadığı açıktı. İkincil kekemelik davranışı yalnızca dikkati dağıtma davranışıdır. Konuşmadan önce gözlerini kırpıştıran bir kişi, geçmişte, sosyal olarak kabul edilebilir görünen bu doğal ve göze çarpmayan eylemin, normalde kekeleyeceği bir sesi çıkarmasına yardımcı olduğunu fark etmiş olabilir; çünkü bu eylem bir an için dikkatini dağıttı.(korkulan ses) Bu yüzden tekrar bir kekemelik sorunuyla karşılaştığında, onu blokajdan kurtarmak için bu numarayı (göz kırpma) kullanıyor. Numara başarılı olduğunda kelimeyi akıcı bir şekilde söyleyerek ödüllendirilir. Bu şekilde hile, davranışsal öğrenmenin ilkeleri aracılığıyla pekiştirilir ve yavaş yavaş öğrenilen bir alışkanlık olarak yerleşir.
Ne yazık ki dikkat dağıtma davranışı geçici bir etki yaratma eğilimindedir, çünkü zamanla zihin dikkat dağıtmaya alışır ve akıcılık etkisini yavaş yavaş kaybeder. Sonuç olarak, etkili olmak için daha güçlü bir dikkat dağıtıcı unsura ihtiyaç duyulur; zararsız göz kırpma, gözlerin doğal olmayan, sosyal olarak kabul edilemez bir şekilde sıkı kapatılmasına dönüşür. Ancak zamanla bu bile etkinliğini yitirir. Yani PWS'nin(kekeme) durumu artık daha da kötü; yalnızca kekelemekle kalmıyor, aynı zamanda öğrenilmiş bir alışkanlık haline gelen doğal olmayan göz kırpma hareketleri de sergiliyor.
İkincil davranışlar öğrenildikçe öğrenilmeyebilirler. İkincil sorunlar yaşıyorsanız aşağıdaki prosedürü deneyin:
Otomatik davranışın tam doğasını tanımlayın, böylece ortadan kaldırılması daha kolay olan daha küçük parçalara bölünebilir.
Her şeyi bir anda ortadan kaldırmaya çalışmak yerine davranışı değiştirmeye başlayın, böylece onu zayıflatın. Örneğin, başını sola doğru kötü bir şekilde sallayan bir kişi, onu sağa, geriye veya öne doğru sallamayı denemelidir.
Dikkat dağıtma yoluyla elde edilen akıcılığın fizyolojik veya psikolojik nedenleri nelerdir/nelerdir?
En az iki olasılığın farkındayım, ancak elbette daha fazlası da olabilir: 1) Dikkatin dağılması, ses tellerinin gerginliğini anlık olarak azaltır, böylece kilitli ses tellerini serbest bırakır; ve/veya 2) Dikkatin dağılması, koşullu kekemelik refleksinin harekete geçmesini engeller. Örneğin, bir öğretmenin sınıfta Johnny'den adını söylemesini istediğini varsayalım. Johnny, adını söylemenin genellikle kekemelikle sonuçlandığını biliyor; geçmişteki benzer kötü deneyimler de bunu kanıtladı. Başka bir deyişle, stres altındayken kendi adını söylerken kekelemeye şartlandırılmıştır. Koşullanma teorisi açısından ifade edersek, iki uyaranın her ikisi de mevcut olduğunda kekeleyecektir: Stres halindedir (uyaran 1) VE adını söylemeye niyetlendiğinde (uyaran 2). Ancak, adını söylemeye başlamadan bir saniye önce başka bir öğrenci hapşırıyor. Bu hapşırık bir anlığına Johnny'nin dikkatini isminden uzaklaştırır. Sonuç olarak koşullu kekemelik tepkisi tetiklenemiyor ve kişi adını akıcı bir şekilde söyleyebiliyor.Kelimenin tam anlamıyla, aklınızı korkulan kelime veya sesten uzaklaştıracak Herhangi bir şey,engeli kırabilir. Öfke veya saldırganlık gibi yoğun duygular dikkat dağıtıcı olabilir. Blok veya kekemelik bile dikkatinizi stresin kaynağından uzaklaştırabilir. Çok hızlı konuşma dikkat dağıtıcı olabilir. Genellikle kekemeliği ağırlaştıran stresin kendisi bile kişinin dikkatini kekemelikten uzaklaştırabilir.
Charles van Riper'ın, hastalarından birinin anlattığı Kekemeliğin Doğası kitabından alınan aşağıdaki örnekten de anlaşılacağı üzere:
Bir denizaltı mürettebatının bir üyesi, denizaltının makinelerinde ciddi bir sorun keşfetti. Büyük bir baskı altındayken bile bir dizi hızlı acil durum emrini yerine getirmeyi başarması kendisini şaşırttı. %100 akıcıydı (her ne kadar daha sonra saçları beyazlasa da!) ve akıcılığını durumun ciddiyeti nedeniyle konuşması hakkında pek düşünmemesine bağladı.
Pek çok PWS(kekeme) benzer şaşırtıcı akıcılık nöbetlerini anlattı. Dikkat dağıtmanın işleyişini gösteren bir başka etkileyici örnek, İkinci Dünya Savaşı'na kadar uzanan Hollanda'dan geliyor. Bir konuşma terapisti, Almanya'nın ülkesini işgal ettiği dönemde (Mayıs 1940) hastalarının çok az konuşma sorunu yaşadığı gerçeğinden etkilendiğini belirtti. Tüm ülkenin kaos içinde olduğu üç haftalık dönemde hastaları da muayene odasından uzak kaldı. Yavaş yavaş durum istikrara kavuştu ve sıradan hayata devam edildi.
Hastaları geri döndüğünde çoğunlukla o dönemde konuşmalarının mükemmel olduğunu söylüyorlardı. İçlerinden biri bunu şu şekilde açıkladı:
Şu anda yaşananlar o kadar büyük ki, insanın kişisel sorunları önemsiz görünüyor. Bir kişinin ülkesinin hayatta kalması tehlikede olduğunda, kişinin kişisel zorlukları önemsiz hale gelir. (P Faber, Achtergronden van stotteren en spreekangst, 1979)
Bazı PWS'lerin(kekeme) akıcı olma çabasıyla, dikkat dağıtma amacıyla çevrelerini değiştirdikleri bilinmektedir. Dr. Martin Schwartz, sadece adını değil aynı zamanda işini ve ikamet ettiği şehri de değiştiren bir kişinin vakasından bahsediyor; bu yenilik dikkatini konuşmasından uzaklaştırdı. Doğal olarak bu iyileşme uzun sürmedi, çünkü zihni yavaş yavaş yeni çevreye alıştı ve kekemelik yeniden ortaya çıktı.
Bir terapist tarafından PWS'ye(kekeme) öğretilen bir akıcılık tekniği bile dikkati dağıtabilir ve kişinin dikkatini korkulan seslerden uzaklaştırabilir. Ancak teknik tamamen dikkat dağıtıcı değerine bağlıysa, yalnızca geçici bir faydalı etkiye sahip olabilir.
Dikkatin dağılması olgusu etrafında çeşitli terapiler inşa edilmiştir. 19. yüzyılda PWS'lere(kekeme) satılan tuhaf ağızlıklar, kasıtlı olarak normal konuşmayı zorlaştıran ve insanların kekemeliklerini önleyecek kadar dikkatlerini dağıtan, yalnızca dikkat dağıtıcı aletlerdi. Pek çok maskeleme aparatının da az ya da çok dikkat dağıtmaya dayalı olduğu görülüyor. Kulağınızda bir koro etkisi yaratarak konuştuğunuzda sanki başkalarıyla uyum içinde konuşuyormuşsunuz gibi ses çıkaran SpeechEasy cihazı, bazı PWS'lere(kekeme) yardımcı oldu; dikkat dağılması muhtemelen büyük bir rol oynuyor ve dikkat dağılmasının etkisi de artıyor. geçici olsa da, birçok SpeechEasy kullanıcısının yalnızca geçici bir rahatlama yaşaması şaşırtıcı değildir. Ritmik hecelerle konuşmayı öğrendiğiniz 'ritmik konuşma' olarak da adlandırılan 'heceli konuşma' tekniği de büyük ölçüde bir dikkat dağıtma tekniği gibi görünüyor.
Bu, bir teknik veya terapi yaklaşımı olarak dikkat dağıtmanın PWS'ye(kekeme) hiçbir faydası olmadığı anlamına gelmez. Bazen geçici de olsa biraz akıcı olmak daha iyidir. Ancak bilgilendirilmiş PWS(kekeme) dikkatin dağılmasının etkisinin ve doğasının farkında olmalıdır. Yararlı olabilir, ancak bu şekilde elde edilen geçici akıcılığa aldanmayın ve tamamen buna dayalı hızlı çözüm terapilerine kapılmayın. Ayrıca: eğer kekemelikte bir olgu olarak dikkatin dağılmasının doğasını takdir edersek, kekemeliğin kendisini anlamak daha kolay hale gelir.
Kaynak:
Stuttersense/Peter Louw