[i]Bundesvereinigung Stotterer-Selbsthilfe e.V.
Alman Kekemeler Özyardım Federasyonu
Kekemelik
Kekemelik nedir ?
Kekemelik konuşma akıcılığında sesli veya sessiz
duraksamalardan (‘-----bloklar’), sözcük birimlerinin
(ses veya hecelerin) tekrarlanmasından (örneg˘in:
‘s-s-s-sog˘uk’) veya uzatılmasından (örneg˘in:
‘sssssıcak’) oluşan bir konuşma bozukluğudur.
Kekemelik genellikle aşırı zorlanmalar, göze
batıcı (kafa, kol hareketleri veya bedensel) gerginlikleri
içerir. Kekemeler kekeledikleri anda ne söylemek
istediklerini çok iyi bilirler fakat kelimeleri
sorunsuz çıkaramazlar. Konuşurken konuşma
organları üzerindeki kontrolü kaybederler. Her
kekeleyen değişik kekeler. Kekemeliğin derecesi
kişiye, konuya, konuşulacak kelimeye, duygusal
veya bedensel duruma göre aşırı değişebilir.
Kekemelik kekeleyen kis¸inin yas¸amını nasıl
etkiler ?
Birçok kekeleyen insan kekeleyeceğini tahmin
ettiği kelime veya durumlardan kaçınır. Basit günlük
olaylar örneğin bir biletin alımı onlar için büyük
sorun yaratır. Kekemelikten korku ve kekemelikten
kaçınma isteği kişinin tüm yaşamına hakim olabilir.
Meslek yaşamı, arkadaş ve hobbi seçimi icabında
gerçek ilgi ve ihtiyaçlara göre değil‚ ‘az mı çok mu
konuşmam gerekir’ diye seçilir. Alay veya reddetme,
acıma veya utanma duyguları gibi toplumun kekemeliğe
karşı gösterdiği olumsuz tepkiler, kekeleyen
insanın toplumdan geri çekilmesine neden olabilir.
Kekemelik kaç yas¸ında bas¸lar ve toplumdaki
dag˘ılımı nasıl ?
Kekemelik genellikle çocuk bir süre akıcı
konuştuktan sonra gözle görülen bir neden olmadan
2 ila 5 yaşları arasında gelişir fakat istisnai durumlarda
daha geç başladığı da görülür.
Çocukların %5inde kalıcı bir kekemelik gelişir.
Bu çocukların 4’te 5’i ergenlik çağına kadar yeniden
akıcılaşır. Maalesef hangi çocuklarda geçici bir kekemeliğin
oluşacağı daha önce bilinemez. Yetişkinlerin
%1’nin kekelediği tahmin ediliyor. Bu Almanya
için 800.000’den fazla yetişkinin kekelediği
Not: Çok nadir olarak yetişkinlerde birdenbire başlayan türler de
vardır.
Bunlar genellikle nörolojik bozukluklar veya duygusal travmalar
sonucu çıkabilir.
anlamına gelir. Yetişkinlerin kekemeliği genellikle
kalıcıdır. Kekemelik erkek çocuklarında kız çocuklarına
nazaran ortalama iki kat daha fazla gelişir.
Kız çocuklarında kekemelik genellikle geçicidir.
Kekeleyen erkek çocuklarında bu oran 5:1 kadar
yükselir (5 erkek çocuğuna 1 kız çocuğu düşer).
Kekemelik her kültürde görülür ve 4000 yıllık
yazılarda bile kekeleyen insanlardan bahsedilir.
Kekemelig˘in nedeni pisikolojik midir ?
Hayır psikolojik değildir. Kekeleyen çocuklar
ve onların velileri kişiliklerinde ve birbirleriyle
iletişimde toplumun diğer kişilerinden farklı
değillerdir.
Tipik bir kekeme kişiliği ve kekemelere özgün
aile ortamı tespit edilmemiştir. Kekeleyen kişiler,
kekemeliklerinden dolayı diğer insanlardan daha
sinirli, korkak veya çekingen değillerdir. Kekeleyen
kişiler kekeledikleri için daha az zeki veya yetenekli
değillerdir. Ne yazık ki belirtilen önyargılar toplumda
halen çok yaygındır. Kekemelik sadece bir konuşma
akıcılığı bozukluğudur, ancak ilgili kişinin duygusal
durumu ile kekemeliği birbirlerini büyük ölçüde
etkileyebilir.
Kekemelik kalıtımsal mıdır ?
Kekeleyen insanların ailelerinde kekelemeyenlere
nazaran üç kat daha fazla kekemelik görülür
Kekeleyen kadınların çocuklarında, kekeleyen
erkeklerin çocuklarına göre kekeleme daha sık
görülür. İkiz araştırmalarında aynı genlere sahip
olan tek yumurta ikizlerde (çift yumurta ikizlerine
göre) daha sık ikisinin de kekelediği görülür. Bütün
bunlar kalıtımın kekemeliğin ortaya çıkmasında bir
rol oynadığını gösterir. Kekemelik ilk derecede
kalıtımsal değildir, fakat kekelemeye hassaslık
kalıtımsaldır.
Ortalama %70 – 80 varsayımla bir çocuğun
soyaçekimden dolayı kekemeliğinin ortaya
çıkabileceği ve %20-30’un da diğer nedenler
olduğu tahmin edilmektedir.
Kekeleyen ve kekelemeyen insanlar
arasında fark var mıdır ?
Kekeleyen ve kekelemeyen kişiler genel olarak
kişilik ve zeka açısından birbirlerinden farklı
değillerdir. Bedensel olarak da örneğin ses telleri ve
dil yapıları açısından farklılık göstermezler. Beyinde
konuşmanın motorik yönetiminde kekeleyenlerle
kekelemeyenler arasında az farklılıklar görülmüştür.
Fakat bu da her kekeleyen insanın tam bu konuda
sorunu olacak diye bir koşul yoktur. Bunun yanısıra
kekeleyen çocukların kekelemeyenlere nazaran dil
gelişimlerinde sık sık geri oldukları veya daha başka
dil bozuklukları gösterdikleri tespit edilmiştir.
Yukarıda belirtilen farklılıklar kekemeliğin bedensel
olarak genetik olabileceği ya da doğum veya doğum
sonrası bebeklik çağında edilinmiş olabileceğine
ilişkin belirtiler olarak değerlendirilebilir.
Kekemelig˘in nedenleri nelerdir ?
Konunun uzmanı olmayanlar kekeleyen çocuklar
konuşabildiklerinden daha çabuk düşündükleri için
ya da kekeleyen bir insanı taklit ettikleri için, daha
sinirli oldukları için veya daha fazla ilgi çektikleri
için, dillerinin daha yavaş döndüğünden dolayı
konuşmalarının akıcı olmadığını tahmin ederler.
Bu görüşler doğru değildir.
Kekeleyen insanların kekelemeye genetik olarak
yatkın oldukları düşünülür. Kekemelik çocuğun
bedensel, zihinsel, duygusal, dil ve konuşma
açısından çok çabuk geliştiği bir dönemde ortaya
çıkar. Neden ve niçin bazı çocuklarda bu dönemde
kekemeliğin ortaya çıktığı bilinmemektedir.
Kekemeliğin gelişiminde duygusal, bedensel veya
sosyal nedenlerin önemli rol oynadığı tahmin edilmektedir.
Kekemeliğin daha ileri gelişmesinde
konuşmada artan gerginlik, çocuğun kekemelikten
kaçınmasına neden olur. Bu bağlamda konuşmaya
karşı olumsuz duygular ve tavırlar ortaya çıkabilir.
Korku ve kaçınma, konuşmada gerginlik ve sürekli
engellenme sonucunda oluşan kısırdöngü, kekemeliğin
ayakta kalmasına veya daha da artmasına
yol açar. Kekemelik bu süreç içinde otomatikleşir
ve devam ettiği süreye bağlı olarak değiştirilip
düzeltilmesi de zorlaşır.
Neden kekeleyenler ara sıra akıcı
konus¸abilirler ?
Kekeleyenler şarkı söylerken, fısıldarken, koro
halinde konuşurken ya da, seslerini örneğin daha
yüksek veya alçak algılamalarını veya geç işitmelerini
sağlayan cihazlar kullandıklarında daha akıcı
konusabilirler. Diğer durumlarda örneğin telefon
konuşması yaparken veya belirli kişilerle konuşurken
kekemelik çoğalabilir.
Bu değişik durumlar kişinin özel konumuyla ve
tecrübesiyle ilgili olabilir, diğer bahsedilen durum
ise daha çok kekemeliğin beyinde işlenmesiyle ilgili
olduğu tahmin edilmektedir.
Kekemeliğin derecesi genellikle küçük çoçuklarla
konuşurken, evcil hayvanlarla ilgilenirken veya kendi
kendine kounuşurken hafifler. Yani kekemelik
iletişimde baskı yoğunlaştıkça fazlalaşır.
Çocuklarda kekemelik dönem dönem kendini
gösterir. Yoğun bir kekemeliğin baş gösterdiği bir
dönemden sonra çocuğun akıcı konuştuğu bir
dönem gelebilir. Bir bakarsınız kekemelik yok
olmuştur, çocuk çok akıcı konuşur, bir bakarsınız
kekemelik çoğalmıştır. Bunun nedeni her zaman
anlaşılmaz. Bunların yanı sıra kekemelik zorlanmalarda,
yorgunlukta ve heyecanla çoğalır.
Çocug˘um kekeliyor mu ?
Hemen hemen her çocukta akıcı olmayan
konuşma türüne rastlanır. Çok heceli sözcüklerin
veya cümle parçalarının tekrarlanması, konuşmayı
cümle içinde kesmesi veya ara vermesi gibi normal
saydığımız konuşma aksaklıkları görülebilir.
Veliler genellikle haklı olarak kekemeliğin belirtisi
olan bloklarda, duraksamalarda uzatma ve hece
tekrarlamalarında tasalanırlar. Bu aksaklıklar (akıcı
olmayan belirtiler) normal bir konuşma gelişimine
ait değildir. Bu belirtiler gerçek konuşma bozukluğudur.
Normal olarak tanımladığımız konuşma akıcılığı
örneğin çocuğun ‘ben-ben-ben topu istiyorum’
demesidir, fakat ‘b-b-b-ben topu istiyorum’ dediğinde
kekemelik kendini gösterir.
Çocuk gözle görülür şekilde kelimeleri söylemede/
çıkarmada zorlanır, nefesi kesilirse, kelime/sözcük
veya sesleri söylemekten çekinirse hatta konuşmaktan
korkmaya başlarsa o zaman kekemelikten bahsederiz.
Anne-babalar (veliler) kekemelig˘e sebep
olabilirler mi ?
Bu konuda hiç bir kanıt yoktur. Kekemelik üç
etkenin birleşiminden oluşur: kekemeliğe karşı irsi
yatkınlık, kekemeliğe yol açan neden ve onun
devamını sağlayan, gelişmesinde etkili olan durum.
Yani kekemeliğin ortaya çıkmasının sadece bir
nedeni yoktur. Birçok etken kekemeliğin oluşmasını
etkiler. Kalıtımsallığın önemli bir rol oynadığı tahmin
edilir. Kekemeliğin ortaya çıkmasında velilerde
kesinlikle suç aranamaz. Ama onlar anne-baba olarak
kekeleyen çocuklarına yardımcı olabilirler.
Çocug˘um kekelemeye bas¸ladıg˘ında ne
yapabilirim ?
Çocuğunuzun kekelediğini fark ettiğiniz ve
tasalanmaya başladığınız anda mutlaka bir uzmana
danışmalısınız. Kekemelik dalında tecrübesi olan
bir uzmana başvurarak kekemelik tehşisi yaptırın ve
uzmanın görüşünü alın. Çocuğunuzu muayene
edilmesi için mutlaka yanınızda götürün. Bunun
yanı sıra sizinle kekemeliğin belirtileri ve çocuğun
tepkisi hakkında görüşülmesi gerekmektedir.
Bundesvereinigung
Stotterer-Selbsthilfe e.V. (Kekemeler
Özyardım Dernekleri Federasyonu) da
danışmanlık yapmaktadır. Oradan bulunduğunuz
yere yakın uzmanların adreslerini de temin edebilirsiniz.
Eğer çocuğunuz kekeliyorsa aşırı telaşa
kapılmamaya çalışın, fakat uzun zaman kekemelik
geçer diye umutlanıp beklemeniz de tavsiye edilmez.
Çocuğunuz konuşurken kendini zorluyorsa
veya konuşmasından dolayı hayal kırıklığına
uğruyorsa mutlaka kekemeliğin tehşisi yapılmalıdır.
Tabii ki tasalanıyorsanız ve ne yapacağınızı, nasıl
davranacağınızı bilmiyorsanız da bir uzmana
danışmanız yararlı olur. Kekemelik tedavisinde
çocuğunuzun yaşı önemli değildir. Kekemeliğin
muayenesi tedavinin gerekli olup olmadığı konusunda
karar verilmesine yardımcı olur.
Siz de çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Kekemelik
kötü bir alışkanlık olmadığı gibi çocuğun
kontrolü dışındadır. Çocuğunuzun takılmalarını
düzeltmeyin. Onun size ‘nasıl’ değil de ‘ne’ demek
istediğini anlamaya çalışın. Onu zorlamayın, sözcük
ve tümcelerini tamamlamayın. Kendiniz sakin olup
yavaş konuşmaya çalışın. Çocuğunuza anlayış
gösterin ve üzüldüğünde onu teselli edin. Kekemelik
hakkında bilgi edinin ve çevrenizdeki insanlara,
çocuğunuza karşı nasıl davranmaları gerektiğini
anlatın.
10
Çocug˘umla kekemelik hakkında konus¸abilir
miyim ?
Eskiden çocuklarla kekemelik hakkında konuşulması
tavsiye edilmezdi. Bunun nedeni de çocuğun
kekemeliğini farketme korkusu ve dolayısıyla kekemeliğin
artmasından şüphelenilirdi. Ancak çok küçük
çocuklar bile konuşurken akıcı olmadıklarını fark
ederler. Çocuk kekemeliğinden dolayı utanabilir,
kendisini çaresiz hissedebilir. Kekemeliğin tabulaştırılmasına
bir neden yoktur. Kekemelik konusu
üzerinde konuşulması yasak olan bir sır gibi ele alınırsa
çocuk kekemeliğinden dolayı utanması gerektiğini
düşünür. Bu da kekemeliği yoğunlaştırabilir.
Çocuğunuzla kekemelik hakkında konuşun,
üzüldüğünü fark ederseniz onu teselli edin. ‘Evet
konuşman şu an seni biraz zorluyor’ ya da ‘dilin senin
istediğini yapmadı değil mi?’ diye onun sıkıntısını
paylaşın. Eğer çocuğunuz çok küçükse ve ‘kekemelik’
sözcüğünü henüz anlayamazsa o zaman kekemeliği
tarif ederek konuşmasının ara sıra takıldığını, ‘tökezlediğini’
ve bazen de ‘duraksadığını’ anlatabilirsiniz.
11
Çocug˘umun tedaviye ihtiyacı var mı ?
Kekelediği tespit edilen her çocuğun tedaviye
ihtiyacı olmayabilir. Genellikle velileri bir danışmanlıkla
yönlendirmek yeterli olabilir. Eğer veliler çok
tasalanıyorlarsa ve kendilerini suçluyorlarsa
danışmanlık kendilerini rahatlatabilir. Danışmanlıkta
kekemelik hakkında bilgi edinirler. Çocuklarına
karşı nasıl davranılacağını öğrenirler ve onun akıcı
konuşmasını nasıl destekleyebilecekleri hakkında
bilgilendirilirler. Ve nihayet çocuğun kekelemesinde
tedavi gerektirecek değişiklikleri izlemeyi öğrenirler.
Bunun yanı sıra kekemeliğin değişik durumlarını
gözlemleyebilirler ki çocuğun tedaviye gereksinim
olup olmadığı hakkında karar verebilsinler.
Tedavinin gerekli olduğu durumlar şunlardır:
Eğer çocuk konuşurken çok zorlanırsa, kekemeliğini
engellemek için kendini zorluyorsa (kelimenin
çıkması için örneğin kollarını ve kafasını hareket
ettiriyorsa), kekemelikten kaçınıyorsa, bazı kelimelerde
kekeleyeceğini fark edip o kelimeleri başka
kelimelerle değiştiriyorsa ve her türlü konuşma
12
ortamından kaçınıyorsa, çocuk mutlaka tedavi
görmelidir. Bunlar, yeni başlayan kekemeliğe karşı
gösterilen tepkiler olup kekemeliğin ilerlediğini
göstermektedir. Tedavi sırasında bu ilerleme durdurulmaya,
hatta geri çevrilmeye çalışılmaktadır.
Çocuklara yönelik ne gibi tedavi yöntemleri
vardır ?
Kekemelik tedavisi 2-3 yaşları arasında da
başarılı olabilir. Hiç bir uzman kekemeliğin nasıl
gelişeceğini önceden söyleyemez. Bu nedenle güvenilir
tedaviler kekemeliğin tamamen ortadan
kalkabileceğini garanti edemez. Fakat erken tedavi
edilen çocuklar konuşurken daha az güç sarf etmeyi
öğrenirler hatta kekemelikten tamamen kurtulabilirler.
Eğer kekemelik kalıcıysa tedavinin amacı,
çocuğa kekelemeyle nasıl baş edebileceğini öğretmek
ve böylece gelişiminde olumsuz etkileri önlemektir.
Kekemelik tedavisinin mutlaka veli danışmanlığını
da kapsaması gerekmektedir. Bu danışmanlıklarda
veliler bilgilendirilip çocuğun kekemeliğine nasıl
yaklaşmaları gerektiğini öğrenirler. Çocuklarda
uygulanan tedaviler her zaman oyun oynayarak ve
yaşa uygun bir biçimde yapılır.
Tedavide ya kekemelik dolaylı yollardan işlenir;
örneğin kekemeliği olumlu etkileyebilecek alanlardan
başlanır, ağız dil hareketleri, kelime hazinesini
genişletici veya söz dizimi hatalarını düzeltici
çalışmalar, gerekirse aile içi iletişim alışkanlıkları
çocuğun akıcı konuşmasını kolaylaştırıcı bir biçimde
13
değiştirilebilir. Ya da tedavide doğrudan konuşma
ve kekemelikle ilgili çalışmalar yapılır. Bu alanda
değişik yöntemler uygulanır: Çocuklar yorucu
kekemeliğin yerine daha hafif konuşup kendilerine
güvenerek iletişim kurmayı öğrenirler. Ya da
konuşmalarını kontrol etmeyi yani kekemeliği
azaltmayı öğrenebilirler. Diğer tedavi yöntemleri
davranış tedavisinde kullanılan ve kekeleyen
çocukların akıcı konuşma süreçlerini güçlendiren
yöntemlerdir.
Birçok durumda dolaylı yöntemlerle doğrudan
yöntemler birlikte uygulanır. Kekemelik konusunda
uzman kişiye danışarak tedavi yöntemleri hakkında
bilgi edinin ve uzmanla birlikte, çocuğunuzun
yaşını da gözeterek hangi yöntemin uygun olacağına
karar verin. Tüm yöntemler için geçerli olan, çocuk
ne kadar küçük olursa, anne-baba da o kadar tedavinin
bir kısmının uygulanmasına yönlendirilirler.
Hangi tedavi olanakları yetis¸kin kekemelere
yöneliktir ?
Genç ve yetişkin kekemelere yönelik birçok
tedavi yöntemleri bulunmaktadır: ya ayakta tedavi
(ambulant) ya da tedavi merkezinde yatılı olarak,
gurup tedavisi, teke tek, haftalık veya günlük ya da
bir haftalık veya haftasonu düzenlenen yoğun tedaviler
olabilir.
Tedavilerde iki ana yön bulunmaktadır: ‘fluency
shaping’ adı altında daha çok konuşmayı
akıcılaştırmayı amaç edinen, kekemeliği değiştiren
14
bir yöntemdir. Konuşma ilk önce tanınamayacak
şekilde değiştirilir. Sese giriş yumuşatılır, sesli harfler
(vokaller) uzatılır. Konuşma hareketleri çok düşük
bir kas gerilimle yapılır, nefes alıp verme kontrol
edilir. Gittikçe bu konuşma türü doğal bir konuşma
uslubuna uyarlanır. Konuşma tekniği zamanla
otomatikleşse bile konuşmanın sürekli kontrol
altında kalması şarttır.
Kekeme tedavilerinde kullanılan ikinci yöntem
ise kekemeliğin ortaya çıkmasında daha iyi tepki
gösterilmesini amaçlayan ‘kekemelikten kaçınmama’
yöntemidir. Kekemelikten kaçınmak veya yorucu
konuşmak yerine kekemeliğin ortaya çıktığı veya
çıkabileceği kelimelerde konuşma teknikleri
kullanılır. Bu durumda ya kekemelik engellenir, ya
da kontrol edilir ve hafifletilir. Bunun önkoşulu ilk
önce korkuları ve kekemeliğe karşı olumsuz
düşünceleri kaldırmaktır. Sadece bu uygulamayla
bile birçok kişide kekemelik azalmaktadır.
Her iki yöntem de kekemeliği tamamen ortadan
kaldıramaz. Her tedavi yöntemi tüm kekeleyenlere
yardımcı olacak diye bir kaide de yoktur, deneyimlerimize
göre yöntemlerin uygunluğu kişiye göre
değişebilir.
Hipnoz, akupunktur, rahatlama çalışmaları,
teknik yardımcı cihazlar ve pisikoterapi gibi yöntemler
de kimi zaman sunulan tedavi olanaklarından
bazılarıdır. Ancak bu yöntemlerde sadece kısa vadeli
başarıların elde edildiği bilimsel araştırmalar sonucu
tespit edilmiştir. Eğer kekemelik ilgili kişiyi panik
ve kendini dışlayıcı (kişiyi aşırı yerici) davranışlara
sürüklerse psikolojik danışmanlığın yapılan konuşma
tedavisine destekleyici etkisi olabilir.
15
16
Hangi kekemelik tedavileri ciddi ve
güvenilirdir ?
Kekemelere yönelik ciddi ve güvenilir tedavi
olanakları, ciddi olamayan tedavi imkanlarından şu
konularda farklılıklar içerir:
tamamen iyileşmeyi garanti etmez/ sağlatıma söz
vermez
tedavi süresinin yeteri kadar uzun olması
tedavi içeriğinin sadece tedavi odasında değil,
günlük yaşamda da denenmesini öngörür
alıştırmaların günlük yaşama da aktarılmasına
önem verir
tedavi bittikten sonra uzun vadeli programı sunar
tedavi sonrası kötüleşme / gerileme görülürse ek
tedavi seansları sunar.
Tarafsız danışmalık için Kekemeler Özyardım
Dernekleri Federasyonu’na başvuarabilirsiniz.
Ilaçlar kekemelig˘i iyiles¸tirir mi ?
Kekemeliği tedavi edebilecek bir ilaç daha
bulunamamıştır. Bazı ilaçlar alındıkları sürece
kekemeliği azaltabilirler. Kasları gevşetici ilaçların
yararı olduğu görülürse de, korkuya karşı alınan
ilaçların yararı yoktur. İlaçlar bırakıldığında kekemelik
genellikle aynı derecede geri gelir. Özellikle
uzun vadeli alınan ilaçların yarardan çok zarar
vereceği hesaba katılmalıdır.
Kekeme tedavileri ne kadar bas¸arılıdır ?
Çocukluk döneminde başlayan kekemelik çoğunlukla
kendi kendine en geç ergenlik döneminde
geçer. Fakat şimdiye kadar hangi çocuklarda ve hangi
yöntemlerle kekemeliğin geçeceği bilinmemektedir.
Uzmanların ortak olduğu düşünce tedaviye ne kadar
erken başlanırsa o kadar yararlı olacağıdır.
Kekeleyen yetişkinler iyi bir iletişim kurabilecek
derecede konuşmalarını akıcılaştırabilirler yani
konuşmalarını kontrol altına alabilirler. Ancak bu
birçoğu için yaşam boyu sürekli çalışma gerektiren
bir süreçtir.
Her tedavi yönteminde de gerileme, hatta tedavi
öncesi duruma gelme görülebilir. Hiç bir tedavi
yönteminin kesin üstünlüğü yoktur.
Kekemelik okulda sorun yaratırsa ne
yapılması gereklidir ?
Okul, kekeleyen çocuk ve gençler için çok zor
bir dönemdir. Alay etmeler, dışlayıcı davranışlar
maalesef öğrenciler arasında tipik problemlerdir.
Kekeleyen öğrenciler konuşma özürlerinin sözlü
notlamalarda yeteri kadar göz önüne alınmaması
halinde mağdur duruma düşerler. Öğretmenler genellikle
kekemeliğin hukuksal bir özür olarak kabul
edildiğini bilmemektedirler. Almanya’da birçok
eyalette özürlü öğrencilerin diğer öğrencilere nazaran
mağdur kalmamalarını sağlayan yasalar vardır.
Kekemelik durumunda da bu haklar talep edilmeli.
17
Örneğin kekeleyen öğrenciye sözlü imtihanlarda
daha fazla vakit sunulabilir veya alternatif sınav
hakları tanınabilir.
Kekemeler Özyardım Dernekleri Federasyonu
öğretmen, öğrenci ve anne-babaları bu konuda
aydınlatır ve Federal Eyaletlerin hangi yasalarından
yararlanabilecekleri hakkında bilgi verir.
Kim yardım edebilir ?
Almanya'da özellikle Dil ve Konuşma Bozuklukları
Uzmanları (Logopädin / Logopäde) ya da Özel
Dil Bozuklukları Öğretmenleri kekeme tedavisini
sunabilirler.
Fakat bunların çok azı kekemelik tedavisi konusunda
uzmanlaşmıştır. Uzmanların branşları hakkında
bilgi edinmek icin sağlık sigortanıza veya Almanya
çapında yetkin uzmanların listesine sahip Kekemeler
Özyardım Dernekleri Federasyonu’na başvurabilirsiniz.
Kekemeler Özyardım Derneği’nin grupları birçok
kekeleyen insanlara, velilere seminer aracılığıyla da
18
yardımcı olmuştur. Bu gruplarda başka kekemelerden
tedaviler hakkında bilgi almak, onlarla bilgi alışverişinde
bulunmak, benzer tecrübeleri paylaşmak,
onlarla dertleşmek, yardım almak ve birbirine
anlayışla destek olmak mutlaka yararlıdır.
Kendinizi
kendi sorunuzun uzmanı
konumuna getirin!
Kekemeler Özyardım Dernekleri Federasyonu’
nun ‘Demosthenes’ adlı bir yayınevi vardır. Bu
Yayınevi sadece kekemelikle ilgili kitaplar yayınlar.
Yayınlanmış rehber ve kitaplar kekemelik hakkında
anlaşılır bir dilde tüm önemli bilgiler verir.
Dinleyiciler kekemeyle konus¸urken nasıl
davranmalıdırlar ?
Gayet normal davranın ve iletişim için karşınızdaki
kişinin yüzüne bakın. Kekeleyen insanların
sözünü kesmeyin ve kelimelerini tamamlamayın.
Bu onları aşağılayabilir. ‘Sakin ol’ veya ‘derin nefes al’
gibi teselli edici öneriler yapmayın. Bunlarla yardımcı
olamazsınız. Mutlaka rahat bir şekilde karşınızdaki
insanın konuşmasını bitirmesini beklemek
durumu sakinleştirir. Biraz sabırlı olmanız yeterlidir.
19
Kekemeler is¸ bas¸vurusu görüs¸melerinde
nasıl davranmalıdırlar ?
Kekemelik karşıdaki insanı şaşırtıyorsa veya
kekemeliği konu etmeye cesareti yoksa en iyisi kekemelik
hakkında açık açık konuşmaktır. Bu gergin
durumu rahatlatır. Hem işinizin hem de kekemeliğinizin
üstesinden geleceğinizi, kekelemeliğinize
rağmen iyi bir iletişimci olduğunuzu belirtin.
Kekeleyen ünlü kis¸iler var mıdır ?
Rowan Atkinson (Mr. Bean) (Oyuncu / Artist),
Andreas Brucker (Oyuncu / Artist),
Winston Churchill (˙Ingiltere Eski Ba˛sbakanı),
Charles Darwin (Bilim adamı),
Gottfried John (Oyuncu / Artist),
Ben Johnson (Sporcu),
John Larkın / Scatman John (S˛arkıcı),
Marilyn Monroe (Oyuncu / Artist),
Bruce Willis (Oyuncu / Artist),
Matt Morgan (Wrestler),
Gareth Gates (S˛arkıcı).
20
Kekeleyen insanlarla nasıl temasa
geçebilirim ?
İnternet diğer kekemelerle iletişimi chat rooms
(özel kouşma odaları), karatahta ve mailing listeler
aracılığıyla çok kolay sağlar. Adresleri Kekemeler
Özyardım Dernekleri Federasyonu’ndan temin
edebilirsiniz (<!-- m --><a class="postlink" href="http://www.bvss.de">http://www.bvss.de</a><!-- m -->).
Bilgi alış verişini oturduğunuz belediyede bulunan
kekemeler özyardım grubunda sağlayabilirsiniz.
Adresleri yine internet üzerinden Kekemeler Özyardım
Dernekleri Federasyonu aracılığıyla temin edebilirsiniz
(<!-- m --><a class="postlink" href="http://www.stotterer-selbsthilfegruppen.de">http://www.stotterer-selbsthilfegruppen.de</a><!-- m -->). Bu sayfada
ayrıca kekemelik hakkında günübirlik seminerler
ve toplantılar hakkında da bilgi edinebilirsiniz.
Her sene Kekemeler Özyardım Dernekleri
Federasyonu
ortalama 200 kişinin katıldığı Almanya
Kekeme Kongresi düzenlemektedir. Her üç
senede bir de Uluslararası Kekeme Birliği Dünya
Kekeme Kongresi yapılır.
Türkiye Kekemelik Birliği (Turkish Stuttering
Association) 2009 yılında kurulmuştur <!-- m --><a class="postlink" href="http://www">http://www</a><!-- m -->.
kekemelik.web.tr sayfası üzerinden bulabilirsiniz.
21
John Larkin alias
Scatman John
Kaynak Kitaplar
Demosthenes Yayınevinin yayınladığı kitaplardan
bir seçim:
Demosthenes Institut (Hrsg.)
Benni: U-und ? Wwwo ist das P-problem ?
Benni 2: B-b-besser geht’s nicht !
Benni 3: … auf K-k-klassenfahrt !
Benni 4: … und die Jjjjets!
Comics für Kinder und Jugendliche von 9 bis14 Jahren
Ruth Heap (Hrsg.)
Wenn mein Kind stottert
Ein Ratgeber für Eltern, 4. Aufl. 2005
Angelika Schindler
Stottern und Schule
Ein Ratgeber für Lehrer, 2. Aufl. 2001
Demosthenes Institut (Hrsg.)
Wenn das Sprechen klemmt
Ein Ratgeber für Jugendliche, 1996
Ruth E. Heap (Hrsg.)
Meine Worte hüpfen wie ein Vogel.
Ein Bilderbuch für Erwachsene, 2005
Horst M. Oertle
Therapie des Stotterns
Ein Ratgeber, 1998
Demosthenes Institut (Hrsg.)
Stottern und Selbsthilfe
Ein Ratgeber für Stotternde, 1996
22
Erhard Hennen (Hrsg.)
Entmachtung des Stotterns
22 Erfahrungsberichte von Betroffenen, 1989
Wolfgang Wendlandt
Stottern ins Rollen bringen
Die Kiesel des Demosthenes, 1994
Bundesarbeitsgemeinschaft Hilfe für Behinderte (BAGH):
Kommunikation zwischen Partnern – Stottern. 2002
DVD Filimler
Andreas Starke
Stottern vereinfachen
Modifikationstechniken nach Charles Van Riper
73 Min., 56 S. Begleitbuch, 1996
Berthold Wauligmann
Stotternde entdecken Sprechfreude
Von Hausdörfers Tönen und Hören zu
Richters Naturmethode
87 Min., 80 S. Begleitbuch, 1996
Holger Prüß
Stottern kontrollieren lernen
Stotter- und Sprechkontrollierungstechniken,
55 Min., 40 S. Begleitbuch, 2000
Peter Schneider, Patricia Sandrieser
Direkte Therapie bei stotternden Kindern
Symptomorientierte Verfahren für Kinder zwischen 2 und
12 Jahren, 60 Min, 56 S. Begleitbuch, 2002
23
Bro˛sürün Baskısı Federal Alman Emekliler Sandıg˘ı
tarafından desteklenmi˛stir.
(Der Druck dieser Broschüre wurde gefördert durch
die Deutsche Rentenversicherung Bund.)
Bundesvereinigung Stotterer-Selbsthilfe e.V., 2009, Gestaltung: , Jena
Bu bros˛ür Dr. Ulrich Natke tarafından derlenmis˛,
Figen Schultz-Ünsal ve Petra Wurzel-S˛as˛maz tarafından tercüme
edilmis˛tir.
Bundesvereinigung Stotterer-Selbsthilfe e.V.
(Kekemeler Özyardım Dernekleri Federasyonu)
Zülpicher Straße 58 • 50674 Köln
Telefon 0221-139 11 06
Telefax 0221-139 13 70
<!-- e --><a href="mailto:info@bvss.de">info@bvss.de</a><!-- e --> • <!-- m --><a class="postlink" href="http://www.bvss.de">http://www.bvss.de</a><!-- m -->
Bag˘ıs˛ Hesap Numarası (Spendenkonto): 710 34 00
Bank für Sozialwirtschaft, Köln
BLZ 370 205 00
Bund
Alman Kekemeler Özyardım Federasyonu
Kekemelik
Kekemelik nedir ?
Kekemelik konuşma akıcılığında sesli veya sessiz
duraksamalardan (‘-----bloklar’), sözcük birimlerinin
(ses veya hecelerin) tekrarlanmasından (örneg˘in:
‘s-s-s-sog˘uk’) veya uzatılmasından (örneg˘in:
‘sssssıcak’) oluşan bir konuşma bozukluğudur.
Kekemelik genellikle aşırı zorlanmalar, göze
batıcı (kafa, kol hareketleri veya bedensel) gerginlikleri
içerir. Kekemeler kekeledikleri anda ne söylemek
istediklerini çok iyi bilirler fakat kelimeleri
sorunsuz çıkaramazlar. Konuşurken konuşma
organları üzerindeki kontrolü kaybederler. Her
kekeleyen değişik kekeler. Kekemeliğin derecesi
kişiye, konuya, konuşulacak kelimeye, duygusal
veya bedensel duruma göre aşırı değişebilir.
Kekemelik kekeleyen kis¸inin yas¸amını nasıl
etkiler ?
Birçok kekeleyen insan kekeleyeceğini tahmin
ettiği kelime veya durumlardan kaçınır. Basit günlük
olaylar örneğin bir biletin alımı onlar için büyük
sorun yaratır. Kekemelikten korku ve kekemelikten
kaçınma isteği kişinin tüm yaşamına hakim olabilir.
Meslek yaşamı, arkadaş ve hobbi seçimi icabında
gerçek ilgi ve ihtiyaçlara göre değil‚ ‘az mı çok mu
konuşmam gerekir’ diye seçilir. Alay veya reddetme,
acıma veya utanma duyguları gibi toplumun kekemeliğe
karşı gösterdiği olumsuz tepkiler, kekeleyen
insanın toplumdan geri çekilmesine neden olabilir.
Kekemelik kaç yas¸ında bas¸lar ve toplumdaki
dag˘ılımı nasıl ?
Kekemelik genellikle çocuk bir süre akıcı
konuştuktan sonra gözle görülen bir neden olmadan
2 ila 5 yaşları arasında gelişir fakat istisnai durumlarda
daha geç başladığı da görülür.
Çocukların %5inde kalıcı bir kekemelik gelişir.
Bu çocukların 4’te 5’i ergenlik çağına kadar yeniden
akıcılaşır. Maalesef hangi çocuklarda geçici bir kekemeliğin
oluşacağı daha önce bilinemez. Yetişkinlerin
%1’nin kekelediği tahmin ediliyor. Bu Almanya
için 800.000’den fazla yetişkinin kekelediği
Not: Çok nadir olarak yetişkinlerde birdenbire başlayan türler de
vardır.
Bunlar genellikle nörolojik bozukluklar veya duygusal travmalar
sonucu çıkabilir.
anlamına gelir. Yetişkinlerin kekemeliği genellikle
kalıcıdır. Kekemelik erkek çocuklarında kız çocuklarına
nazaran ortalama iki kat daha fazla gelişir.
Kız çocuklarında kekemelik genellikle geçicidir.
Kekeleyen erkek çocuklarında bu oran 5:1 kadar
yükselir (5 erkek çocuğuna 1 kız çocuğu düşer).
Kekemelik her kültürde görülür ve 4000 yıllık
yazılarda bile kekeleyen insanlardan bahsedilir.
Kekemelig˘in nedeni pisikolojik midir ?
Hayır psikolojik değildir. Kekeleyen çocuklar
ve onların velileri kişiliklerinde ve birbirleriyle
iletişimde toplumun diğer kişilerinden farklı
değillerdir.
Tipik bir kekeme kişiliği ve kekemelere özgün
aile ortamı tespit edilmemiştir. Kekeleyen kişiler,
kekemeliklerinden dolayı diğer insanlardan daha
sinirli, korkak veya çekingen değillerdir. Kekeleyen
kişiler kekeledikleri için daha az zeki veya yetenekli
değillerdir. Ne yazık ki belirtilen önyargılar toplumda
halen çok yaygındır. Kekemelik sadece bir konuşma
akıcılığı bozukluğudur, ancak ilgili kişinin duygusal
durumu ile kekemeliği birbirlerini büyük ölçüde
etkileyebilir.
Kekemelik kalıtımsal mıdır ?
Kekeleyen insanların ailelerinde kekelemeyenlere
nazaran üç kat daha fazla kekemelik görülür
Kekeleyen kadınların çocuklarında, kekeleyen
erkeklerin çocuklarına göre kekeleme daha sık
görülür. İkiz araştırmalarında aynı genlere sahip
olan tek yumurta ikizlerde (çift yumurta ikizlerine
göre) daha sık ikisinin de kekelediği görülür. Bütün
bunlar kalıtımın kekemeliğin ortaya çıkmasında bir
rol oynadığını gösterir. Kekemelik ilk derecede
kalıtımsal değildir, fakat kekelemeye hassaslık
kalıtımsaldır.
Ortalama %70 – 80 varsayımla bir çocuğun
soyaçekimden dolayı kekemeliğinin ortaya
çıkabileceği ve %20-30’un da diğer nedenler
olduğu tahmin edilmektedir.
Kekeleyen ve kekelemeyen insanlar
arasında fark var mıdır ?
Kekeleyen ve kekelemeyen kişiler genel olarak
kişilik ve zeka açısından birbirlerinden farklı
değillerdir. Bedensel olarak da örneğin ses telleri ve
dil yapıları açısından farklılık göstermezler. Beyinde
konuşmanın motorik yönetiminde kekeleyenlerle
kekelemeyenler arasında az farklılıklar görülmüştür.
Fakat bu da her kekeleyen insanın tam bu konuda
sorunu olacak diye bir koşul yoktur. Bunun yanısıra
kekeleyen çocukların kekelemeyenlere nazaran dil
gelişimlerinde sık sık geri oldukları veya daha başka
dil bozuklukları gösterdikleri tespit edilmiştir.
Yukarıda belirtilen farklılıklar kekemeliğin bedensel
olarak genetik olabileceği ya da doğum veya doğum
sonrası bebeklik çağında edilinmiş olabileceğine
ilişkin belirtiler olarak değerlendirilebilir.
Kekemelig˘in nedenleri nelerdir ?
Konunun uzmanı olmayanlar kekeleyen çocuklar
konuşabildiklerinden daha çabuk düşündükleri için
ya da kekeleyen bir insanı taklit ettikleri için, daha
sinirli oldukları için veya daha fazla ilgi çektikleri
için, dillerinin daha yavaş döndüğünden dolayı
konuşmalarının akıcı olmadığını tahmin ederler.
Bu görüşler doğru değildir.
Kekeleyen insanların kekelemeye genetik olarak
yatkın oldukları düşünülür. Kekemelik çocuğun
bedensel, zihinsel, duygusal, dil ve konuşma
açısından çok çabuk geliştiği bir dönemde ortaya
çıkar. Neden ve niçin bazı çocuklarda bu dönemde
kekemeliğin ortaya çıktığı bilinmemektedir.
Kekemeliğin gelişiminde duygusal, bedensel veya
sosyal nedenlerin önemli rol oynadığı tahmin edilmektedir.
Kekemeliğin daha ileri gelişmesinde
konuşmada artan gerginlik, çocuğun kekemelikten
kaçınmasına neden olur. Bu bağlamda konuşmaya
karşı olumsuz duygular ve tavırlar ortaya çıkabilir.
Korku ve kaçınma, konuşmada gerginlik ve sürekli
engellenme sonucunda oluşan kısırdöngü, kekemeliğin
ayakta kalmasına veya daha da artmasına
yol açar. Kekemelik bu süreç içinde otomatikleşir
ve devam ettiği süreye bağlı olarak değiştirilip
düzeltilmesi de zorlaşır.
Neden kekeleyenler ara sıra akıcı
konus¸abilirler ?
Kekeleyenler şarkı söylerken, fısıldarken, koro
halinde konuşurken ya da, seslerini örneğin daha
yüksek veya alçak algılamalarını veya geç işitmelerini
sağlayan cihazlar kullandıklarında daha akıcı
konusabilirler. Diğer durumlarda örneğin telefon
konuşması yaparken veya belirli kişilerle konuşurken
kekemelik çoğalabilir.
Bu değişik durumlar kişinin özel konumuyla ve
tecrübesiyle ilgili olabilir, diğer bahsedilen durum
ise daha çok kekemeliğin beyinde işlenmesiyle ilgili
olduğu tahmin edilmektedir.
Kekemeliğin derecesi genellikle küçük çoçuklarla
konuşurken, evcil hayvanlarla ilgilenirken veya kendi
kendine kounuşurken hafifler. Yani kekemelik
iletişimde baskı yoğunlaştıkça fazlalaşır.
Çocuklarda kekemelik dönem dönem kendini
gösterir. Yoğun bir kekemeliğin baş gösterdiği bir
dönemden sonra çocuğun akıcı konuştuğu bir
dönem gelebilir. Bir bakarsınız kekemelik yok
olmuştur, çocuk çok akıcı konuşur, bir bakarsınız
kekemelik çoğalmıştır. Bunun nedeni her zaman
anlaşılmaz. Bunların yanı sıra kekemelik zorlanmalarda,
yorgunlukta ve heyecanla çoğalır.
Çocug˘um kekeliyor mu ?
Hemen hemen her çocukta akıcı olmayan
konuşma türüne rastlanır. Çok heceli sözcüklerin
veya cümle parçalarının tekrarlanması, konuşmayı
cümle içinde kesmesi veya ara vermesi gibi normal
saydığımız konuşma aksaklıkları görülebilir.
Veliler genellikle haklı olarak kekemeliğin belirtisi
olan bloklarda, duraksamalarda uzatma ve hece
tekrarlamalarında tasalanırlar. Bu aksaklıklar (akıcı
olmayan belirtiler) normal bir konuşma gelişimine
ait değildir. Bu belirtiler gerçek konuşma bozukluğudur.
Normal olarak tanımladığımız konuşma akıcılığı
örneğin çocuğun ‘ben-ben-ben topu istiyorum’
demesidir, fakat ‘b-b-b-ben topu istiyorum’ dediğinde
kekemelik kendini gösterir.
Çocuk gözle görülür şekilde kelimeleri söylemede/
çıkarmada zorlanır, nefesi kesilirse, kelime/sözcük
veya sesleri söylemekten çekinirse hatta konuşmaktan
korkmaya başlarsa o zaman kekemelikten bahsederiz.
Anne-babalar (veliler) kekemelig˘e sebep
olabilirler mi ?
Bu konuda hiç bir kanıt yoktur. Kekemelik üç
etkenin birleşiminden oluşur: kekemeliğe karşı irsi
yatkınlık, kekemeliğe yol açan neden ve onun
devamını sağlayan, gelişmesinde etkili olan durum.
Yani kekemeliğin ortaya çıkmasının sadece bir
nedeni yoktur. Birçok etken kekemeliğin oluşmasını
etkiler. Kalıtımsallığın önemli bir rol oynadığı tahmin
edilir. Kekemeliğin ortaya çıkmasında velilerde
kesinlikle suç aranamaz. Ama onlar anne-baba olarak
kekeleyen çocuklarına yardımcı olabilirler.
Çocug˘um kekelemeye bas¸ladıg˘ında ne
yapabilirim ?
Çocuğunuzun kekelediğini fark ettiğiniz ve
tasalanmaya başladığınız anda mutlaka bir uzmana
danışmalısınız. Kekemelik dalında tecrübesi olan
bir uzmana başvurarak kekemelik tehşisi yaptırın ve
uzmanın görüşünü alın. Çocuğunuzu muayene
edilmesi için mutlaka yanınızda götürün. Bunun
yanı sıra sizinle kekemeliğin belirtileri ve çocuğun
tepkisi hakkında görüşülmesi gerekmektedir.
Bundesvereinigung
Stotterer-Selbsthilfe e.V. (Kekemeler
Özyardım Dernekleri Federasyonu) da
danışmanlık yapmaktadır. Oradan bulunduğunuz
yere yakın uzmanların adreslerini de temin edebilirsiniz.
Eğer çocuğunuz kekeliyorsa aşırı telaşa
kapılmamaya çalışın, fakat uzun zaman kekemelik
geçer diye umutlanıp beklemeniz de tavsiye edilmez.
Çocuğunuz konuşurken kendini zorluyorsa
veya konuşmasından dolayı hayal kırıklığına
uğruyorsa mutlaka kekemeliğin tehşisi yapılmalıdır.
Tabii ki tasalanıyorsanız ve ne yapacağınızı, nasıl
davranacağınızı bilmiyorsanız da bir uzmana
danışmanız yararlı olur. Kekemelik tedavisinde
çocuğunuzun yaşı önemli değildir. Kekemeliğin
muayenesi tedavinin gerekli olup olmadığı konusunda
karar verilmesine yardımcı olur.
Siz de çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Kekemelik
kötü bir alışkanlık olmadığı gibi çocuğun
kontrolü dışındadır. Çocuğunuzun takılmalarını
düzeltmeyin. Onun size ‘nasıl’ değil de ‘ne’ demek
istediğini anlamaya çalışın. Onu zorlamayın, sözcük
ve tümcelerini tamamlamayın. Kendiniz sakin olup
yavaş konuşmaya çalışın. Çocuğunuza anlayış
gösterin ve üzüldüğünde onu teselli edin. Kekemelik
hakkında bilgi edinin ve çevrenizdeki insanlara,
çocuğunuza karşı nasıl davranmaları gerektiğini
anlatın.
10
Çocug˘umla kekemelik hakkında konus¸abilir
miyim ?
Eskiden çocuklarla kekemelik hakkında konuşulması
tavsiye edilmezdi. Bunun nedeni de çocuğun
kekemeliğini farketme korkusu ve dolayısıyla kekemeliğin
artmasından şüphelenilirdi. Ancak çok küçük
çocuklar bile konuşurken akıcı olmadıklarını fark
ederler. Çocuk kekemeliğinden dolayı utanabilir,
kendisini çaresiz hissedebilir. Kekemeliğin tabulaştırılmasına
bir neden yoktur. Kekemelik konusu
üzerinde konuşulması yasak olan bir sır gibi ele alınırsa
çocuk kekemeliğinden dolayı utanması gerektiğini
düşünür. Bu da kekemeliği yoğunlaştırabilir.
Çocuğunuzla kekemelik hakkında konuşun,
üzüldüğünü fark ederseniz onu teselli edin. ‘Evet
konuşman şu an seni biraz zorluyor’ ya da ‘dilin senin
istediğini yapmadı değil mi?’ diye onun sıkıntısını
paylaşın. Eğer çocuğunuz çok küçükse ve ‘kekemelik’
sözcüğünü henüz anlayamazsa o zaman kekemeliği
tarif ederek konuşmasının ara sıra takıldığını, ‘tökezlediğini’
ve bazen de ‘duraksadığını’ anlatabilirsiniz.
11
Çocug˘umun tedaviye ihtiyacı var mı ?
Kekelediği tespit edilen her çocuğun tedaviye
ihtiyacı olmayabilir. Genellikle velileri bir danışmanlıkla
yönlendirmek yeterli olabilir. Eğer veliler çok
tasalanıyorlarsa ve kendilerini suçluyorlarsa
danışmanlık kendilerini rahatlatabilir. Danışmanlıkta
kekemelik hakkında bilgi edinirler. Çocuklarına
karşı nasıl davranılacağını öğrenirler ve onun akıcı
konuşmasını nasıl destekleyebilecekleri hakkında
bilgilendirilirler. Ve nihayet çocuğun kekelemesinde
tedavi gerektirecek değişiklikleri izlemeyi öğrenirler.
Bunun yanı sıra kekemeliğin değişik durumlarını
gözlemleyebilirler ki çocuğun tedaviye gereksinim
olup olmadığı hakkında karar verebilsinler.
Tedavinin gerekli olduğu durumlar şunlardır:
Eğer çocuk konuşurken çok zorlanırsa, kekemeliğini
engellemek için kendini zorluyorsa (kelimenin
çıkması için örneğin kollarını ve kafasını hareket
ettiriyorsa), kekemelikten kaçınıyorsa, bazı kelimelerde
kekeleyeceğini fark edip o kelimeleri başka
kelimelerle değiştiriyorsa ve her türlü konuşma
12
ortamından kaçınıyorsa, çocuk mutlaka tedavi
görmelidir. Bunlar, yeni başlayan kekemeliğe karşı
gösterilen tepkiler olup kekemeliğin ilerlediğini
göstermektedir. Tedavi sırasında bu ilerleme durdurulmaya,
hatta geri çevrilmeye çalışılmaktadır.
Çocuklara yönelik ne gibi tedavi yöntemleri
vardır ?
Kekemelik tedavisi 2-3 yaşları arasında da
başarılı olabilir. Hiç bir uzman kekemeliğin nasıl
gelişeceğini önceden söyleyemez. Bu nedenle güvenilir
tedaviler kekemeliğin tamamen ortadan
kalkabileceğini garanti edemez. Fakat erken tedavi
edilen çocuklar konuşurken daha az güç sarf etmeyi
öğrenirler hatta kekemelikten tamamen kurtulabilirler.
Eğer kekemelik kalıcıysa tedavinin amacı,
çocuğa kekelemeyle nasıl baş edebileceğini öğretmek
ve böylece gelişiminde olumsuz etkileri önlemektir.
Kekemelik tedavisinin mutlaka veli danışmanlığını
da kapsaması gerekmektedir. Bu danışmanlıklarda
veliler bilgilendirilip çocuğun kekemeliğine nasıl
yaklaşmaları gerektiğini öğrenirler. Çocuklarda
uygulanan tedaviler her zaman oyun oynayarak ve
yaşa uygun bir biçimde yapılır.
Tedavide ya kekemelik dolaylı yollardan işlenir;
örneğin kekemeliği olumlu etkileyebilecek alanlardan
başlanır, ağız dil hareketleri, kelime hazinesini
genişletici veya söz dizimi hatalarını düzeltici
çalışmalar, gerekirse aile içi iletişim alışkanlıkları
çocuğun akıcı konuşmasını kolaylaştırıcı bir biçimde
13
değiştirilebilir. Ya da tedavide doğrudan konuşma
ve kekemelikle ilgili çalışmalar yapılır. Bu alanda
değişik yöntemler uygulanır: Çocuklar yorucu
kekemeliğin yerine daha hafif konuşup kendilerine
güvenerek iletişim kurmayı öğrenirler. Ya da
konuşmalarını kontrol etmeyi yani kekemeliği
azaltmayı öğrenebilirler. Diğer tedavi yöntemleri
davranış tedavisinde kullanılan ve kekeleyen
çocukların akıcı konuşma süreçlerini güçlendiren
yöntemlerdir.
Birçok durumda dolaylı yöntemlerle doğrudan
yöntemler birlikte uygulanır. Kekemelik konusunda
uzman kişiye danışarak tedavi yöntemleri hakkında
bilgi edinin ve uzmanla birlikte, çocuğunuzun
yaşını da gözeterek hangi yöntemin uygun olacağına
karar verin. Tüm yöntemler için geçerli olan, çocuk
ne kadar küçük olursa, anne-baba da o kadar tedavinin
bir kısmının uygulanmasına yönlendirilirler.
Hangi tedavi olanakları yetis¸kin kekemelere
yöneliktir ?
Genç ve yetişkin kekemelere yönelik birçok
tedavi yöntemleri bulunmaktadır: ya ayakta tedavi
(ambulant) ya da tedavi merkezinde yatılı olarak,
gurup tedavisi, teke tek, haftalık veya günlük ya da
bir haftalık veya haftasonu düzenlenen yoğun tedaviler
olabilir.
Tedavilerde iki ana yön bulunmaktadır: ‘fluency
shaping’ adı altında daha çok konuşmayı
akıcılaştırmayı amaç edinen, kekemeliği değiştiren
14
bir yöntemdir. Konuşma ilk önce tanınamayacak
şekilde değiştirilir. Sese giriş yumuşatılır, sesli harfler
(vokaller) uzatılır. Konuşma hareketleri çok düşük
bir kas gerilimle yapılır, nefes alıp verme kontrol
edilir. Gittikçe bu konuşma türü doğal bir konuşma
uslubuna uyarlanır. Konuşma tekniği zamanla
otomatikleşse bile konuşmanın sürekli kontrol
altında kalması şarttır.
Kekeme tedavilerinde kullanılan ikinci yöntem
ise kekemeliğin ortaya çıkmasında daha iyi tepki
gösterilmesini amaçlayan ‘kekemelikten kaçınmama’
yöntemidir. Kekemelikten kaçınmak veya yorucu
konuşmak yerine kekemeliğin ortaya çıktığı veya
çıkabileceği kelimelerde konuşma teknikleri
kullanılır. Bu durumda ya kekemelik engellenir, ya
da kontrol edilir ve hafifletilir. Bunun önkoşulu ilk
önce korkuları ve kekemeliğe karşı olumsuz
düşünceleri kaldırmaktır. Sadece bu uygulamayla
bile birçok kişide kekemelik azalmaktadır.
Her iki yöntem de kekemeliği tamamen ortadan
kaldıramaz. Her tedavi yöntemi tüm kekeleyenlere
yardımcı olacak diye bir kaide de yoktur, deneyimlerimize
göre yöntemlerin uygunluğu kişiye göre
değişebilir.
Hipnoz, akupunktur, rahatlama çalışmaları,
teknik yardımcı cihazlar ve pisikoterapi gibi yöntemler
de kimi zaman sunulan tedavi olanaklarından
bazılarıdır. Ancak bu yöntemlerde sadece kısa vadeli
başarıların elde edildiği bilimsel araştırmalar sonucu
tespit edilmiştir. Eğer kekemelik ilgili kişiyi panik
ve kendini dışlayıcı (kişiyi aşırı yerici) davranışlara
sürüklerse psikolojik danışmanlığın yapılan konuşma
tedavisine destekleyici etkisi olabilir.
15
16
Hangi kekemelik tedavileri ciddi ve
güvenilirdir ?
Kekemelere yönelik ciddi ve güvenilir tedavi
olanakları, ciddi olamayan tedavi imkanlarından şu
konularda farklılıklar içerir:
tamamen iyileşmeyi garanti etmez/ sağlatıma söz
vermez
tedavi süresinin yeteri kadar uzun olması
tedavi içeriğinin sadece tedavi odasında değil,
günlük yaşamda da denenmesini öngörür
alıştırmaların günlük yaşama da aktarılmasına
önem verir
tedavi bittikten sonra uzun vadeli programı sunar
tedavi sonrası kötüleşme / gerileme görülürse ek
tedavi seansları sunar.
Tarafsız danışmalık için Kekemeler Özyardım
Dernekleri Federasyonu’na başvuarabilirsiniz.
Ilaçlar kekemelig˘i iyiles¸tirir mi ?
Kekemeliği tedavi edebilecek bir ilaç daha
bulunamamıştır. Bazı ilaçlar alındıkları sürece
kekemeliği azaltabilirler. Kasları gevşetici ilaçların
yararı olduğu görülürse de, korkuya karşı alınan
ilaçların yararı yoktur. İlaçlar bırakıldığında kekemelik
genellikle aynı derecede geri gelir. Özellikle
uzun vadeli alınan ilaçların yarardan çok zarar
vereceği hesaba katılmalıdır.
Kekeme tedavileri ne kadar bas¸arılıdır ?
Çocukluk döneminde başlayan kekemelik çoğunlukla
kendi kendine en geç ergenlik döneminde
geçer. Fakat şimdiye kadar hangi çocuklarda ve hangi
yöntemlerle kekemeliğin geçeceği bilinmemektedir.
Uzmanların ortak olduğu düşünce tedaviye ne kadar
erken başlanırsa o kadar yararlı olacağıdır.
Kekeleyen yetişkinler iyi bir iletişim kurabilecek
derecede konuşmalarını akıcılaştırabilirler yani
konuşmalarını kontrol altına alabilirler. Ancak bu
birçoğu için yaşam boyu sürekli çalışma gerektiren
bir süreçtir.
Her tedavi yönteminde de gerileme, hatta tedavi
öncesi duruma gelme görülebilir. Hiç bir tedavi
yönteminin kesin üstünlüğü yoktur.
Kekemelik okulda sorun yaratırsa ne
yapılması gereklidir ?
Okul, kekeleyen çocuk ve gençler için çok zor
bir dönemdir. Alay etmeler, dışlayıcı davranışlar
maalesef öğrenciler arasında tipik problemlerdir.
Kekeleyen öğrenciler konuşma özürlerinin sözlü
notlamalarda yeteri kadar göz önüne alınmaması
halinde mağdur duruma düşerler. Öğretmenler genellikle
kekemeliğin hukuksal bir özür olarak kabul
edildiğini bilmemektedirler. Almanya’da birçok
eyalette özürlü öğrencilerin diğer öğrencilere nazaran
mağdur kalmamalarını sağlayan yasalar vardır.
Kekemelik durumunda da bu haklar talep edilmeli.
17
Örneğin kekeleyen öğrenciye sözlü imtihanlarda
daha fazla vakit sunulabilir veya alternatif sınav
hakları tanınabilir.
Kekemeler Özyardım Dernekleri Federasyonu
öğretmen, öğrenci ve anne-babaları bu konuda
aydınlatır ve Federal Eyaletlerin hangi yasalarından
yararlanabilecekleri hakkında bilgi verir.
Kim yardım edebilir ?
Almanya'da özellikle Dil ve Konuşma Bozuklukları
Uzmanları (Logopädin / Logopäde) ya da Özel
Dil Bozuklukları Öğretmenleri kekeme tedavisini
sunabilirler.
Fakat bunların çok azı kekemelik tedavisi konusunda
uzmanlaşmıştır. Uzmanların branşları hakkında
bilgi edinmek icin sağlık sigortanıza veya Almanya
çapında yetkin uzmanların listesine sahip Kekemeler
Özyardım Dernekleri Federasyonu’na başvurabilirsiniz.
Kekemeler Özyardım Derneği’nin grupları birçok
kekeleyen insanlara, velilere seminer aracılığıyla da
18
yardımcı olmuştur. Bu gruplarda başka kekemelerden
tedaviler hakkında bilgi almak, onlarla bilgi alışverişinde
bulunmak, benzer tecrübeleri paylaşmak,
onlarla dertleşmek, yardım almak ve birbirine
anlayışla destek olmak mutlaka yararlıdır.
Kendinizi
kendi sorunuzun uzmanı
konumuna getirin!
Kekemeler Özyardım Dernekleri Federasyonu’
nun ‘Demosthenes’ adlı bir yayınevi vardır. Bu
Yayınevi sadece kekemelikle ilgili kitaplar yayınlar.
Yayınlanmış rehber ve kitaplar kekemelik hakkında
anlaşılır bir dilde tüm önemli bilgiler verir.
Dinleyiciler kekemeyle konus¸urken nasıl
davranmalıdırlar ?
Gayet normal davranın ve iletişim için karşınızdaki
kişinin yüzüne bakın. Kekeleyen insanların
sözünü kesmeyin ve kelimelerini tamamlamayın.
Bu onları aşağılayabilir. ‘Sakin ol’ veya ‘derin nefes al’
gibi teselli edici öneriler yapmayın. Bunlarla yardımcı
olamazsınız. Mutlaka rahat bir şekilde karşınızdaki
insanın konuşmasını bitirmesini beklemek
durumu sakinleştirir. Biraz sabırlı olmanız yeterlidir.
19
Kekemeler is¸ bas¸vurusu görüs¸melerinde
nasıl davranmalıdırlar ?
Kekemelik karşıdaki insanı şaşırtıyorsa veya
kekemeliği konu etmeye cesareti yoksa en iyisi kekemelik
hakkında açık açık konuşmaktır. Bu gergin
durumu rahatlatır. Hem işinizin hem de kekemeliğinizin
üstesinden geleceğinizi, kekelemeliğinize
rağmen iyi bir iletişimci olduğunuzu belirtin.
Kekeleyen ünlü kis¸iler var mıdır ?
Rowan Atkinson (Mr. Bean) (Oyuncu / Artist),
Andreas Brucker (Oyuncu / Artist),
Winston Churchill (˙Ingiltere Eski Ba˛sbakanı),
Charles Darwin (Bilim adamı),
Gottfried John (Oyuncu / Artist),
Ben Johnson (Sporcu),
John Larkın / Scatman John (S˛arkıcı),
Marilyn Monroe (Oyuncu / Artist),
Bruce Willis (Oyuncu / Artist),
Matt Morgan (Wrestler),
Gareth Gates (S˛arkıcı).
20
Kekeleyen insanlarla nasıl temasa
geçebilirim ?
İnternet diğer kekemelerle iletişimi chat rooms
(özel kouşma odaları), karatahta ve mailing listeler
aracılığıyla çok kolay sağlar. Adresleri Kekemeler
Özyardım Dernekleri Federasyonu’ndan temin
edebilirsiniz (<!-- m --><a class="postlink" href="http://www.bvss.de">http://www.bvss.de</a><!-- m -->).
Bilgi alış verişini oturduğunuz belediyede bulunan
kekemeler özyardım grubunda sağlayabilirsiniz.
Adresleri yine internet üzerinden Kekemeler Özyardım
Dernekleri Federasyonu aracılığıyla temin edebilirsiniz
(<!-- m --><a class="postlink" href="http://www.stotterer-selbsthilfegruppen.de">http://www.stotterer-selbsthilfegruppen.de</a><!-- m -->). Bu sayfada
ayrıca kekemelik hakkında günübirlik seminerler
ve toplantılar hakkında da bilgi edinebilirsiniz.
Her sene Kekemeler Özyardım Dernekleri
Federasyonu
ortalama 200 kişinin katıldığı Almanya
Kekeme Kongresi düzenlemektedir. Her üç
senede bir de Uluslararası Kekeme Birliği Dünya
Kekeme Kongresi yapılır.
Türkiye Kekemelik Birliği (Turkish Stuttering
Association) 2009 yılında kurulmuştur <!-- m --><a class="postlink" href="http://www">http://www</a><!-- m -->.
kekemelik.web.tr sayfası üzerinden bulabilirsiniz.
21
John Larkin alias
Scatman John
Kaynak Kitaplar
Demosthenes Yayınevinin yayınladığı kitaplardan
bir seçim:
Demosthenes Institut (Hrsg.)
Benni: U-und ? Wwwo ist das P-problem ?
Benni 2: B-b-besser geht’s nicht !
Benni 3: … auf K-k-klassenfahrt !
Benni 4: … und die Jjjjets!
Comics für Kinder und Jugendliche von 9 bis14 Jahren
Ruth Heap (Hrsg.)
Wenn mein Kind stottert
Ein Ratgeber für Eltern, 4. Aufl. 2005
Angelika Schindler
Stottern und Schule
Ein Ratgeber für Lehrer, 2. Aufl. 2001
Demosthenes Institut (Hrsg.)
Wenn das Sprechen klemmt
Ein Ratgeber für Jugendliche, 1996
Ruth E. Heap (Hrsg.)
Meine Worte hüpfen wie ein Vogel.
Ein Bilderbuch für Erwachsene, 2005
Horst M. Oertle
Therapie des Stotterns
Ein Ratgeber, 1998
Demosthenes Institut (Hrsg.)
Stottern und Selbsthilfe
Ein Ratgeber für Stotternde, 1996
22
Erhard Hennen (Hrsg.)
Entmachtung des Stotterns
22 Erfahrungsberichte von Betroffenen, 1989
Wolfgang Wendlandt
Stottern ins Rollen bringen
Die Kiesel des Demosthenes, 1994
Bundesarbeitsgemeinschaft Hilfe für Behinderte (BAGH):
Kommunikation zwischen Partnern – Stottern. 2002
DVD Filimler
Andreas Starke
Stottern vereinfachen
Modifikationstechniken nach Charles Van Riper
73 Min., 56 S. Begleitbuch, 1996
Berthold Wauligmann
Stotternde entdecken Sprechfreude
Von Hausdörfers Tönen und Hören zu
Richters Naturmethode
87 Min., 80 S. Begleitbuch, 1996
Holger Prüß
Stottern kontrollieren lernen
Stotter- und Sprechkontrollierungstechniken,
55 Min., 40 S. Begleitbuch, 2000
Peter Schneider, Patricia Sandrieser
Direkte Therapie bei stotternden Kindern
Symptomorientierte Verfahren für Kinder zwischen 2 und
12 Jahren, 60 Min, 56 S. Begleitbuch, 2002
23
Bro˛sürün Baskısı Federal Alman Emekliler Sandıg˘ı
tarafından desteklenmi˛stir.
(Der Druck dieser Broschüre wurde gefördert durch
die Deutsche Rentenversicherung Bund.)
Bundesvereinigung Stotterer-Selbsthilfe e.V., 2009, Gestaltung: , Jena
Bu bros˛ür Dr. Ulrich Natke tarafından derlenmis˛,
Figen Schultz-Ünsal ve Petra Wurzel-S˛as˛maz tarafından tercüme
edilmis˛tir.
Bundesvereinigung Stotterer-Selbsthilfe e.V.
(Kekemeler Özyardım Dernekleri Federasyonu)
Zülpicher Straße 58 • 50674 Köln
Telefon 0221-139 11 06
Telefax 0221-139 13 70
<!-- e --><a href="mailto:info@bvss.de">info@bvss.de</a><!-- e --> • <!-- m --><a class="postlink" href="http://www.bvss.de">http://www.bvss.de</a><!-- m -->
Bag˘ıs˛ Hesap Numarası (Spendenkonto): 710 34 00
Bank für Sozialwirtschaft, Köln
BLZ 370 205 00
Bund
"ya kendini ifade et ya da kargo olarak yoluna devam et"
Lon L. Emerick
#Kekemelik #VanRiper #Stottern
Lon L. Emerick
#Kekemelik #VanRiper #Stottern