Kekemelik ve Korku İlişkisi
Kekemeliğin oluşumu çok faktörlüdür. Stres, heyecan kekemeliğe yol açmaz. Bunlar var olan kekemeliği artırır. Bu nedenle kaygıları olan bir çocuğun önce kaygılarının giderilmesi kekemeliğinde bir miktar düzelme sağlayabilir. Kekemelik oluşumunda çocukta bir yatkınlık bulunur.Korku, yatkınlığı bulunmayan çocukta kekemeliğe yol açmaz.Kekemeliğe yatkınlığı bulunan çocukta kekemeliğin ortaya çıkmasına yol açar.Bu kişiler korku yaşamasa da başka bir zamanda zaten kekemelik yaşamaya başlarlar.(Uzm. Dr. Emin Çağlar)Tüm kekemelik vakalarının yaklaşık %90'ı iki ila beş yaş arasında meydana gelir: bu zamanda konuşmanın oluşumu, konuşma işlevini sağlayan beyin yapıları gerçekleşir. Kekemelik büyük olasılıkla, bu yaşta kendini gösterecektir.Beyin, kekemelikten sorumludur. Muhtemelen bunu düzenleyen subkortikal yapıları içerir.Subkortikal yapılar, beyin kabuğunun altında yer alan ve çeşitli önemli işlevlere sahip olan beyin yapılarıdır. Bunlar genellikle beyincik, talamus, hipotalamus, hipokampus, amigdala, bazal ganglionlar ve beyincik gibi bölgeleri içerir.Bu yapılar, duyguları düzenleme, hareket kontrolü, öğrenme ve bellek gibi çeşitli önemli işlevleri yerine getirirler.Bu yapılardaki değişiklikler konuşma sorunlarına neden olabilir.
"Kekemelik ve serebral lateralizasyon arasındaki ilişki üzerine yapılan araştırmalar ilginç sonuçlar ortaya koymaktadır. Normalde, dilin işlenmesi sol beyin yarım küresi tarafından yönetilir. Ancak bazı durumlarda, özellikle kekemelik gibi dil bozuklukları olan bireylerde, bu lateralizasyon sürecinde bazı değişiklikler olabilir.Bazı teoriler, kekemeliğin sol beyin yarım küresindeki işlev bozukluğuyla ilişkili olduğunu ileri sürmektedir. Ancak, bazı çalışmalar, sağ beyin yarım küresinin dil işleme sürecinde daha fazla rol oynayabileceğini öne sürmektedir.Bu durumda, kekemelerin dil işleme sürecinde sol beyin yerine sağ beyin yarıküresini daha fazla kullandığı düşünülebilir."
Bu tür değişikliklerin iki nedeni olabilir. Birincisi genetik yatkınlıktır. Bir kişinin ailesinde kekemelik varsa, bu torunlara vs geçebilir.
İkinci sebep ise anne karnında kişinin gelişimi sırasında beyinde meydana gelen değişikliklerdir. Çeşitli çevresel faktörler etkileyebilir: kimyasal, fiziksel, biyolojik. Stresli durumlar, şiddetli toksikoz, annenin maruz kaldığı hastalıklar, hamilelik sırasında vücudundaki zararlı maddelere maruz kalma - tüm bunlar fetal beynin işleyişini etkileyebilir. Böyle bir etkinin sonucu sadece kekemelik değil, aynı zamanda konuşma bozuklukları, gecikmiş konuşma veya entelektüel gelişim olabilir.
Bununla birlikte, ciddi bir hamileliğin kesinlikle çocuğun beyninde olumsuz değişikliklere yol açacağını söylemek gerekli değildir.Sorunlar ortaya çıktıklarında çözülmeli ve önceden panik yapmak verimsizdir.
Kekemeliğin güçlü bir korkudan kaynaklandığına dair yaygın bir inanç vardır.
-Örneğin, şiddetli stres vardır: çocuk bir köpek tarafından korkutuldu ve bundan sonra kekemeye başlayabilir. Fakat bu sadece beyinde zaten kekemeliğin nedeni olan fizyolojik değişiklikler olduğunda gerçekleşir.Böyle bir değişiklik yoksa, o zaman görünmeyecektir.
Çocukların beyninin oldukça esnek olduğunu ve bu sorunu yavaş yavaş kendi başına çözebileceğidir.Bununla birlikte, yatkınlık devam eder(örnek 13-14 yaşında..) ve kişi stresli bir durumdaysa veya sadece yüksek ve ani bir köpek havlaması duyarsa tekrar kekelemeye başlayabilir.Tedavisi olmayan vakalar maalesef oluyor.Bu, kekemeliğin şiddetinden, kişinin kendi kişiliğinden kaynaklanabilir. Ancak, bir kural olarak, tedavi meyve verir ve iyi bir sonuç alma şansı yüksektir.(Psikiyatrist/psikoterapist Ivan Orlov)
Dopamin:
Dopamin bir nörotransmitterdir ve bütün neurotransmitter gibi dopamin de sinir hücreleri arasında sinyalleri taşır.Beynin iç kısmında amigdala denilen küçük bir bölge bulunur. Bu bölge korku anında dopamin salgılayarak çığlık atma, yüz hatlarının gerilmesi, kan basıncının yükselmesine sebep olur.
Korkunun şiddeti amigdala da depolanan dopamin miktarı ile doğru orantılı olarak artıyor.
Korkunun şiddeti ile ilgili diğer bir diğer faktör de amigdala ile gyrus cinguli arasındaki karşılıklı etkileşiminin yoğunluğuna bağlı. Etkileşim ne kadar yoğun ise korkunun şiddeti o kadar az oluyor. Beynin orta kısmında yer alır ve beyin hemisferlerini birleştiren yapılar arasındadır.Gyrus cinguli, duygusal işlevler, davranışsal düzenleme ve öğrenme ile ilişkilendirilmiştir.(Dipl. Biologe Mehmet Saltürk)
Toyomura ve ark.’ın 2018 yılında kekemeliği olan bireylerde yaptığı çalışma bu kişilerin korku ile ilişkili sağ amigdala’sının konuşma sırasında daha aktif olduğunu, duygu düzenlemesinden sorumlu prefrontal korteksin aktivitesinin ise azaldığını göstermiştir.(Öykü Tezel Bayraktaroğlu)
"Kekemeliğin dopamin hipotezi , beyindeki hiperaktif ve bozulmuş dopaminerjik sinyal iletiminin kekemelik olgusuna atfedilmektedir.Bununla birlikte, hipotezin aşırı dopaminerjik aktiviteyi kekemeliğin doğrudan nedeni olarak görmediğini belirtmek önemlidir;bunun yerine, bu sinaptik düzensizlik, diğer beyin yollarını ve yapılarını etkileyen daha büyük bir bozukluğun belirtisidir."Bu hipotez sadece konuşma becerisinin ne kadar karmaşık olduğunu ve kekemeliğin patogenezinde kaç beyin sisteminin yer aldığını gösterir.(Dr. Gerald Maguire)
Sempatik sinir sistemi:
Eğer beyniniz belirli bir durumda korku tepkisinin haklı olduğuna karar verirse, sizi acil eyleme hazırlamak için bir dizi nöronal ve hormonal yolu harekete geçirir. Artan dikkat ve tehdit tespiti gibi savaş ya da kaç tepkisinin bir kısmı beyinde gerçekleşir. Ancak vücut, eylemin çoğunun gerçekleştiği yerdir.
Korku ve kaygı duyguları her ne kadar beyninizde başlasa da beyniniz bedensel fonksiyonlarınızı değiştirdiği için bunları vücudunuzda da hissedersiniz. Duygular hem vücudunuzda hem de beyninizde gerçekleşir ama siz onların varlığının farkına beyninizle ulaşırsınız. Rapçi Eminem'in "Lose Yourself" şarkısında anlattığı gibi avuçlarının terli, dizlerinin zayıf ve kollarının ağır olmasının nedeni beyninin gergin olmasıydı.Savaş ya da kaç sistemlerine hız kazandıran gaz pedalıdır. Sempatik nöronlar tüm vücuda dağılmış olup özellikle kalp, akciğer ve bağırsak gibi yerlerde yoğundur. Bu nöronlar, adrenalin gibi kan yoluyla bu organlara ulaşan hormonları salgılaması için adrenal bezi tetikler ve bu hormonların korku tepkisine maruz kalma oranını artırır.
Kaslarınıza yüksek talep olduğunda yeterli kan akışını sağlamak için sempatik sinir sisteminden gelen sinyaller, kalbinizin atış hızını ve kasılma gücünü artırır. Hem kalp atış hızınızın arttığını hem de göğsünüzdeki kasılma kuvvetini hissedersiniz, bu nedenle yoğun duygu hissini kalbinize bağlayabilirsiniz.
Akciğerlerinizde sempatik sinir sisteminden gelen sinyaller hava yollarını genişletir ve sıklıkla nefes alma hızınızı ve derinliğinizi artırır. Bazen bu, nefes darlığı hissine neden olur.
Savaş ya da kaç durumunda sindirim son öncelik olduğundan, sempatik aktivasyon bağırsaklarınızı yavaşlatır ve kalp ve beyin gibi daha hayati organlar için oksijen ve besin tasarrufu sağlamak üzere midenize giden kan akışını azaltır. Gastrointestinal sisteminizdeki bu değişiklikler, korku ve kaygıya bağlı rahatsızlık olarak algılanabilir.
Hepsi beyne geri dönüyor.Göğsünüzden ve midenizden gelen içgüdüsel hisler de dahil olmak üzere tüm bedensel duyumlar , omurilik yoluyla beyne geri aktarılır zaten endişeli ve son derece tetikte olan beyniniz daha sonra bu sinyalleri hem bilinçli hem de bilinçsiz seviyelerde işler.Bu fiziksel duyumlar bazen artan bir kaygı döngüsü yaratabilir, çünkü vücutta algıladığı kargaşa nedeniyle beynin durumdan daha fazla korkmasına neden olur.(theconversation)
Sıkça Sorulan Sorulardan 7. madde?
Kekemeliğin nasıl geliştiği konusunda farklı ulusal inanışlar vardır. Türkiye'deki birçok kekeme kendi kekemeliğini bir korku olayına bağlarsa Rusya'da çoğunlukla sahipsiz bir köpek çocukların kekelemeye başlamasından sorumlu tutulur. Almanya'da herhangi bir gerekçe olmadan kekelemeye başlayan çocuklar olduğu kadar bir kardeşin doğması gibi psikolojik stres yapan bir olaydan sonra kekelemeye başlayan çocuklar da vardır.
Bilimde idiyopatik kekemelik (kendiliğinden gelişen) veya psikojenik (psikolojik strese bağlı) başlayan kekemelikten bahsediliyor.
Genel olarak yapılan tespit şu: gözle görülen bir gerekçe olsun olmasın, kekemeliğe genetik bir yatkınlığı olmayan çocuklar kekelemeye başlamaz.
Kekemeliğin hangi bağlamda başladığı ileriki bir terapinin gidişatını da etkilemez.(Petra)