![[Resim: s5kr911.png]](https://i.hizliresim.com/s5kr911.png)
Bu görsel, kekemelikle ilgili beyin işlevlerini ve yapısal farklılıkları inceleyen bir şemayı içeriyor. Michigan Üniversitesi Psikiyatri Bölümü tarafından hazırlanmış ve 2018'de Chang ve diğerleri tarafından yayımlanmış bir araştırmaya dayanıyor.
Şema, beynin farklı bölgelerinin kekemelikteki işlevsel ve yapısal değişikliklerini göstermektedir. İki ana grup yer alıyor:
Yeşil Alanlar: Kekemelikten kurtulmuş bireylerde (PWS = People Who Stutter) artmış işlev veya yapısal değişiklikler.
Kırmızı Alanlar: Kalıcı kekemelik yaşayan bireylerde artmış işlev veya yapısal değişiklikler.
Siyah Noktalı Çizgiler: Anormal bağlanmayı (bağlantının azalması olasılığı) gösteriyor.
Siyah Kesikli Çizgiler: Artmış olasılıkla anormal bağlanmayı (bağlantının artması olasılığı) temsil ediyor.
Beynin Bölgeleri:
IFG (Inferior Frontal Gyrus): Sol ve sağ beyin yarım kürelerinde yer alan bu bölge, konuşma üretimiyle ilgili. Kalıcı kekemeliği olan bireylerde sağ tarafta işlevin arttığı gözlemleniyor.
vPMC/M1 (ventral Premotor Cortex / Primary Motor Cortex): Konuşma motor becerilerini yöneten bölgelerden biri. Sağ tarafta artmış işlev gözlemlenmiş.
SMA (Supplementary Motor Area): Hareketlerin sıralanması ve zamanlamasından sorumlu. Burada yapısal ve işlevsel değişiklikler dikkat çekici.
Thalamus: Beynin duyusal ve motor sinyallerinin iletilmesinde önemli bir rol oynayan bir bölge. Burada hem artmış hem de azalmış bağlantılar dikkat çekiyor.
Auditory (STG = Superior Temporal Gyrus): Sesin işlenmesi ile ilgili beyin bölgesi. Kekemelik yaşayan bireylerde anormal motor-duyusal tahminlerin bu bölgede bağlantı sorunlarına neden olduğu düşünülüyor.
Cerebellum (Beyincik): Motor kontrol ve öğrenmeden sorumlu. Kalıcı kekemelikte sağ beyincikte artmış işlev gözlemlenmiş.
Somatosensory (SMG/IPL): Duyusal bilgi işleme ile ilgili. Kekemelik yaşayan bireylerde bu bölge de etkileniyor.
Bu şema, kekemeliği olan ve iyileşmiş bireylerde beyin işlevlerindeki farklılıkları göstermektedir. Kekemeliği sürdüren bireylerde sağ beyin yarım küresindeki bazı bölgelerde işlevsellik artarken (IFG, vPMC/M1), iyileşen bireylerde diğer bölgelerde (SMA, Thalamus, Cerebellum) yapısal ve işlevsel değişiklikler gözlemlenmiştir. Kekemeliğin beyin yapısındaki bu değişikliklerle ilişkili olabileceği ve beyindeki anormal bağlantıların kekemeliğin temel sebeplerinden biri olabileceği vurgulanmaktadır.
Görseldeki karmaşık sinir bağlantıları, kekemelik yaşayan bireylerin beyinlerindeki işlevsel düzensizlikleri ve kalıcı kekemelik ile kurtulanlar arasındaki farkları açıklamak için kullanılmıştır.
Bu bölgeler için hangi terapiler/teknikler yapılmalı?
Kekemelikle ilişkili beyin bölgelerinin her birine yönelik terapiler, o bölgelerin işlevsel sorunlarını hedefleyerek geliştirilebilir. Beyindeki farklı bölgeler, konuşma üretimi, motor kontrol, duyusal bilgi işleme ve dil becerileri ile ilişkilidir. İşte önerilen terapiler:
1. IFG (Inferior Frontal Gyrus) - Konuşma Üretimi
- Terapiler:
- Konuşma Terapisi: IFG, konuşma üretimiyle ilgili olduğu için, konuşma terapisi kekemeliğin iyileşmesine yardımcı olabilir. Terapilerde nefes kontrolü, kelimelerin yavaşça telaffuz edilmesi ve dikkatli seslendirme teknikleri üzerinde çalışılır.
- Hızlı Tekrar Prosedürleri: Hızlı tekrarlar ile bu bölgenin dil motor becerilerini geliştirmek için beyin plastisitesinden yararlanılabilir.
- Konuşma Terapisi: IFG, konuşma üretimiyle ilgili olduğu için, konuşma terapisi kekemeliğin iyileşmesine yardımcı olabilir. Terapilerde nefes kontrolü, kelimelerin yavaşça telaffuz edilmesi ve dikkatli seslendirme teknikleri üzerinde çalışılır.
- Terapiler:
- Motor Rehabilitasyon Teknikleri: Motor korteks, konuşma motor becerilerini yönettiği için, konuşma ve dudak hareketlerinin fiziksel olarak geliştirilmesi amacıyla motor rehabilitasyon teknikleri uygulanabilir.
- Geri Bildirim Terapisi: Gerçek zamanlı geri bildirim sağlayan terapiler, motor kontrolünü geliştirerek konuşmanın akıcılığını artırabilir. Özellikle motor korteksin denetlediği kasların güçlendirilmesi üzerine odaklanılır.
- Motor Rehabilitasyon Teknikleri: Motor korteks, konuşma motor becerilerini yönettiği için, konuşma ve dudak hareketlerinin fiziksel olarak geliştirilmesi amacıyla motor rehabilitasyon teknikleri uygulanabilir.
- Terapiler:
- Hareket ve Zamanlama Terapisi: SMA, hareket sıralaması ve zamanlamasından sorumlu olduğundan, konuşmanın ritmini ve zamanlamasını geliştiren terapiler faydalı olabilir. Bu, kişinin konuşma hızını kontrol etmeyi öğrenmesine yardımcı olur.
- Nörofeedback: Beyin dalgalarını izleyip SMA bölgesindeki anormal aktiviteyi düzeltmeye yönelik geri bildirim terapileri kullanılabilir.
- Tempo Terapileri: Konuşma sırasında belirli bir tempoya uymayı öğrenme teknikleri SMA'yı hedef alır. Metronom eşliğinde konuşma çalışmaları yapılabilir.
- Hareket ve Zamanlama Terapisi: SMA, hareket sıralaması ve zamanlamasından sorumlu olduğundan, konuşmanın ritmini ve zamanlamasını geliştiren terapiler faydalı olabilir. Bu, kişinin konuşma hızını kontrol etmeyi öğrenmesine yardımcı olur.
- Terapiler:
- Beyin Stimülasyon Terapileri: Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS) ve Derin Beyin Stimülasyonu (DBS) gibi terapiler, talamusun işlevini düzenlemeye yardımcı olabilir. Kekemelik yaşayan bireylerde talamus üzerinden motor-duyusal tahminlerin normalleştirilmesi sağlanabilir.
- Duyusal-Motor Entegrasyon Terapileri: Duyusal ve motor sinyallerin entegrasyonu üzerinde çalışan terapiler, talamusun düzenli işlevini destekler. Konuşma sırasında duyusal geri bildirim mekanizmaları geliştirilebilir.
- Beyin Stimülasyon Terapileri: Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS) ve Derin Beyin Stimülasyonu (DBS) gibi terapiler, talamusun işlevini düzenlemeye yardımcı olabilir. Kekemelik yaşayan bireylerde talamus üzerinden motor-duyusal tahminlerin normalleştirilmesi sağlanabilir.
- Terapiler:
- Duyusal Geri Bildirim Terapileri: Sesin işlenmesi sırasında STG bölgesindeki bağlantıların güçlendirilmesine yönelik terapiler uygulanabilir. Sesin işitilmesi ve geri bildirim alma üzerine yapılan çalışmalar, bu bölgenin işlevini düzeltmeye yardımcı olabilir.
- Ritim Terapisi: Kişinin belirli ritmik seslerle konuşmayı öğrenmesi, STG'yi dengeleyebilir ve daha akıcı bir konuşma sağlar.
- Duyusal Geri Bildirim Terapileri: Sesin işlenmesi sırasında STG bölgesindeki bağlantıların güçlendirilmesine yönelik terapiler uygulanabilir. Sesin işitilmesi ve geri bildirim alma üzerine yapılan çalışmalar, bu bölgenin işlevini düzeltmeye yardımcı olabilir.
- Terapiler:
- Duyusal Farkındalık Terapileri: SMG ve IPL, konuşma sırasında vücuttan gelen duyusal bilgileri işler. Dokunma, basınç ve ses geri bildirimleriyle yapılan duyusal farkındalık çalışmaları, bu bölgenin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
- Proprioseptif Geribildirim: Kişiye konuşma sırasında yüz ve dil kaslarının pozisyonu hakkında bilgi veren terapiler SMG'nin işlevini artırabilir.
- Duyusal Farkındalık Terapileri: SMG ve IPL, konuşma sırasında vücuttan gelen duyusal bilgileri işler. Dokunma, basınç ve ses geri bildirimleriyle yapılan duyusal farkındalık çalışmaları, bu bölgenin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
- Terapiler:
- Beyincik Temelli Motor Terapiler: Beyinciğin motor kontroldeki rolü göz önüne alındığında, motor kontrolü ve dengeyi hedefleyen egzersizler kekemeliğin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Konuşma sırasında kas koordinasyonunu artırmaya yönelik teknikler uygulanabilir.
- Ritim ve Zamanlama Egzersizleri: Beyinciğin zamanlama ve ritim üzerindeki işlevi nedeniyle, konuşmanın ritmini düzenlemeye yönelik çalışmalar uygulanabilir.
- Beyincik Temelli Motor Terapiler: Beyinciğin motor kontroldeki rolü göz önüne alındığında, motor kontrolü ve dengeyi hedefleyen egzersizler kekemeliğin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Konuşma sırasında kas koordinasyonunu artırmaya yönelik teknikler uygulanabilir.
- Fluency Shaping (Akıcılık Şekillendirme): Konuşmanın akışını düzenleyen teknikler kullanarak daha yavaş ve kontrollü konuşmayı öğretir.
- Cognitive Behavioral Therapy (CBT): Kekemelikle ilişkili kaygı ve stresin azaltılması, beyin bölgelerindeki anormal aktiviteleri hafifletebilir.
- Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS): Özellikle motor kontrolle ilgili bölgeleri (M1) hedef alarak konuşma akıcılığını artırmayı amaçlar.