Serebral korteks, gri madde olarak da adlandırılan, beyinde bulunan bir örtüdür.
1.Bölüm
Sağ elini kullanan bireylerin büyük çoğunluğu için serebral korteksin sol bölümü konuşmanın fonksiyonel bölgesidir. Sol elini kullanan bireyler için durum daha farklıdır. Konuşma bazen sol taraftan bazen sağ taraftan bazen de hem sağ hem sol taraftan eşit olarak yönetilebilir
![[Resim: cortex+picture.jpg]](https://2.bp.blogspot.com/-UFAefKulf4U/TkmOKKE49zI/AAAAAAAAACc/ZQZbAYXmmd8/s320/cortex+picture.jpg)
Wernicke bölgesinde üç alt bölüm vardır. Birinci bölüm konuşma sözcüklerine (kişinin kendi sözcükleri de dahil) tepki verir. İkinci bölüm sadece diğer bireyler tarafından söylenilen sözcüklere tepki verir(aynı zamanda birey bazı sözcükleri hatırlamaya başladığı zaman aktive olur). Üçüncü bölüm ise konuşma üretimi ile ilgilidir. Kısaca özetlemek gerekirse Wernicke alanı (bireyin bunları kendisinin mi ürettiği, hatırladığı ya da başka birisinden mi duyduğu durumlardan bağımsız olarak) fonetik dizilimlerin temsili ile bağlantılıdır.
Broca bölgesi ise konuşma organlarının koordineli hareketlerinin serileştirilmesi ile ilgilidir.
Sol lateral korteks alanlarına ek olarak sağ hemisfer de konuşma sırasında aktif olabilmektedir. Entonasyon ve stres konuşma dilinin temel bileşenlerinden biri olan prosodiyi oluşturur. Duygu ve davranışlar; prosodi, entonasyon, perde değişimleri, konuşma hızı ve şiddeti yoluyla aktarılır. Konuşmanın bu özellikleri yoluyla konuşmacı duygu ve düşüncelerini aktarır dinleyici ise konuşmacının niyetini, tutumunu ve mesajın içeriğini anlar. Bu özellikler ise hem konuşmacı hem de dinleyici için serebral korteksin sağ yarısı tarafından idame ettirilir.
2-Bölüm
Konuşma üretiminde yer alan medial kortikal alanlar üzerine yoğunlaşacağız. Bu alanlar üç bölüme ayrılmış olan ve her birinin farklı görevleri olan motor kortikal alanlardır:
*Premotor bölge
*Yardımcı motor bölge
*Primer motor bölge
![[Resim: sma-picture.jpg]](https://image.ibb.co/jpZcMV/sma-picture.jpg)
SMA hareketlerin başlatılmasını ve gerçekleştirilmesini sağlar. SMA konuşmada yer alan motor hareketlerin koordine edilmesinden sorumludur. Hafızadan, sözcüklerin telaffuzu vb gibi motor dizilimlerin geri çağrılmasını içeren içsel kontrol alanlarında aktiftir. Artikülasyonun zamanlaması ve konuşma hızı bazal ganglion ve beyinciğin desteği ile SMA tarafından kontrol edilir. Ve bu zamanlama mekanizmasının kekemelikle ilişkili olduğu gösterilmiştir.
Primer Korteksin görevi beyni Spinal Kord vasıtasıyla alt motor nöronlara bağlamaktır.
Yukarıda bahsedilen motor kortikal alanlardan başka Anterior Singulat Korteks konuşma üretiminde merkezi bir rol oynar. Anterior Singulat Korteks (aynı zamanda pre-SMA) sözcüklerin seçilerek söz öbeklerinin oluşturulmasında görev alır.
Ek olarak, Anterior Singulat Korteks işitsel bağlantılar yoluyla konuşma hatalarını izleme sürecine katılır. Akıcılık bozukluğunun farkında olmayan hızlı ve bozuk konuşma problemi olan bireylerde bu izleme mekanizmasının yetersiz olduğu varsayılmaktadır.
Kekeme olanlarda ise, bu durumun tersi olarak akıcılık bozukluğunun farkında oldukları hatta bu duruma bağlı olarak bloklar, gerilim vb ikincil davranışlar geliştirdikleri ve kendi konuşmalarını izleyebildikleri görülmektedir. Ancak beyin görüntüleme çalışmalarına göre kekemelerde bu izleme mekanizmasında işitsel özellikler, geri bildirim ve zamanlamanın yetersiz kalabildiği görülmüştür.
Anterior Singulat Korteks, pre-SMA ve SMA Broca ve Wernicke gibi yan lateral korteks alanlarından spontan konuşma için bilgiler alan ortak bir merkezi oluştururlar.
Beyin görüntüleme yöntemlerinde; kekemelerin konuşma sırasında sol kortikal bölgede yetersizlikleri olduğu ve sağ hemisferlerinin de çok hareketli olduğu görülmüştür. Ancak sağ hemisfer aktivitesinin daha fazla olmasının, sol hemisferdeki yetersizlikler nedeniyle ortaya çıkan bir telafi mekanizması olduğu düşünülebilir. Benzer biçimde (1) Sol kortikal alanlarda, aktivite seviyesindeki yetersizliklerin bazal gangliondaki bozukluk nedeniyle ikincil bir etki olarak mı ortaya çıktığı, (2) Sol kortikal aktivite seviyesindeki yetersizliklerin mi bazal gangliondaki bozukluğa neden olduğu,(3) Her iki bölgedeki yetersizliklerin mi eş zamanlı olarak akıcılık bozukluğuna neden olduğu netlik kazanmamıştır.
Kaynak:Uzm.Dkt.Ezgi AYAZ
1.Bölüm
Sağ elini kullanan bireylerin büyük çoğunluğu için serebral korteksin sol bölümü konuşmanın fonksiyonel bölgesidir. Sol elini kullanan bireyler için durum daha farklıdır. Konuşma bazen sol taraftan bazen sağ taraftan bazen de hem sağ hem sol taraftan eşit olarak yönetilebilir
Çok sayıda beyin görüntüleme yöntemi; kekemelerde konuşma sürecine sağ hemisfere göre sol kortikal hemisferin daha az dahil edildiği yönünde bulgular ortaya çıkarmıştır. Yeni doğanlarda doğum sırasındaki stresin neden olduğu testesteron hormonundaki aşırı yükselmenin, sol hemisferin gelişiminde gecikmeye neden olması sağ hemisferin konuşmaya daha fazla dahil edilmesinin nedenlerinden biri olduğu düşünülmektedir
Sol lateral korteks bölgelerinde yer alan Wernicke ve Broca alanları konuşmanın gerçekleştirilmesinde görev alırlar.
Wernicke bölgesinde üç alt bölüm vardır. Birinci bölüm konuşma sözcüklerine (kişinin kendi sözcükleri de dahil) tepki verir. İkinci bölüm sadece diğer bireyler tarafından söylenilen sözcüklere tepki verir(aynı zamanda birey bazı sözcükleri hatırlamaya başladığı zaman aktive olur). Üçüncü bölüm ise konuşma üretimi ile ilgilidir. Kısaca özetlemek gerekirse Wernicke alanı (bireyin bunları kendisinin mi ürettiği, hatırladığı ya da başka birisinden mi duyduğu durumlardan bağımsız olarak) fonetik dizilimlerin temsili ile bağlantılıdır.
Broca bölgesi ise konuşma organlarının koordineli hareketlerinin serileştirilmesi ile ilgilidir.
Broca ve Wernicke bölgesinde çeşitli hasarlar duygu ve düşüncelerin ifade edilmesinde kısmen ya da tamamen bir kayba neden olan afazinin ortaya çıkmasına neden olur. Örneğin Broca bölgesindeki hasar söz dizimindeki hatalara bağlı olarak agramatizmin ortaya çıkmasına neden olur. Wernicke afazili hastalar ise içerik için uygun sözcüğü hatırlamakta zorluk çekerler ya da bu sözcüklerin yerine anlamsız sözcükler kullanırlar.
İfade etme (akıcı olma) korteksin lateral bölümünde yer alan Wernicke ve Broca alanlarından sağlanan bilgi kompleksinin zenginliğine bağlıdır. Bu bilgi daha sonra konuşma mekanizmasını yöneten orta kortikal alanlara (Broca bölgesinin yanındaki motor kortekse) transfer edilir. Son araştırmalara göre kekemeliğin nedeninin lateral korteksteki alanlar olmadığı ileri sürülmektedir. Ancak kekemelik kişinin düşüncelerindeki kesintiler nedeniyle ifade etmeyi etkileyebilir ve konuşma içeriğinden uzaklaştırabilir.
Sol lateral korteks alanlarına ek olarak sağ hemisfer de konuşma sırasında aktif olabilmektedir. Entonasyon ve stres konuşma dilinin temel bileşenlerinden biri olan prosodiyi oluşturur. Duygu ve davranışlar; prosodi, entonasyon, perde değişimleri, konuşma hızı ve şiddeti yoluyla aktarılır. Konuşmanın bu özellikleri yoluyla konuşmacı duygu ve düşüncelerini aktarır dinleyici ise konuşmacının niyetini, tutumunu ve mesajın içeriğini anlar. Bu özellikler ise hem konuşmacı hem de dinleyici için serebral korteksin sağ yarısı tarafından idame ettirilir.
2-Bölüm
Konuşma üretiminde yer alan medial kortikal alanlar üzerine yoğunlaşacağız. Bu alanlar üç bölüme ayrılmış olan ve her birinin farklı görevleri olan motor kortikal alanlardır:
*Premotor bölge
*Yardımcı motor bölge
*Primer motor bölge
Premotor korteks duyusal bilgileri dahil ederek ses organlarının hareketlerini yönetir. İstenilen herhangi bir hareket için motor kortekse optimal bir pozisyon yönlendirmesi yaparak hareketlerin düzenlenmesine yardım eder.
Yardımcı motor bölge ise primer motor bölgenin önünde yer alır. Yardımcı motor bölge anatomik ve fonksiyonel açıdan iki farklı bölümden oluşur( Suplementer Motor Alan(SMA) -Presuplementer Motor Alan(Pre-SMA) Bu kısımlar konuşmada hazırlık aşaması olarak işlev görürler. Pre-SMA yeni motor becerilerin kazanılmasında görev alır ve öğrenilen beceri daha önce öğrenilen becerilerden farklı ise daha aktif durumda olur. Üst düzey planlama ve sıralama ön pre-SMA’da gerçekleşirken seslerin ve hecelerin sıralanması arka pre-SMA’da gerçekleşir.
SMA hareketlerin başlatılmasını ve gerçekleştirilmesini sağlar. SMA konuşmada yer alan motor hareketlerin koordine edilmesinden sorumludur. Hafızadan, sözcüklerin telaffuzu vb gibi motor dizilimlerin geri çağrılmasını içeren içsel kontrol alanlarında aktiftir. Artikülasyonun zamanlaması ve konuşma hızı bazal ganglion ve beyinciğin desteği ile SMA tarafından kontrol edilir. Ve bu zamanlama mekanizmasının kekemelikle ilişkili olduğu gösterilmiştir.Primer Korteksin görevi beyni Spinal Kord vasıtasıyla alt motor nöronlara bağlamaktır.
Yukarıda bahsedilen motor kortikal alanlardan başka Anterior Singulat Korteks konuşma üretiminde merkezi bir rol oynar. Anterior Singulat Korteks (aynı zamanda pre-SMA) sözcüklerin seçilerek söz öbeklerinin oluşturulmasında görev alır.
Ek olarak, Anterior Singulat Korteks işitsel bağlantılar yoluyla konuşma hatalarını izleme sürecine katılır. Akıcılık bozukluğunun farkında olmayan hızlı ve bozuk konuşma problemi olan bireylerde bu izleme mekanizmasının yetersiz olduğu varsayılmaktadır.
Kekeme olanlarda ise, bu durumun tersi olarak akıcılık bozukluğunun farkında oldukları hatta bu duruma bağlı olarak bloklar, gerilim vb ikincil davranışlar geliştirdikleri ve kendi konuşmalarını izleyebildikleri görülmektedir. Ancak beyin görüntüleme çalışmalarına göre kekemelerde bu izleme mekanizmasında işitsel özellikler, geri bildirim ve zamanlamanın yetersiz kalabildiği görülmüştür.
Anterior Singulat Korteks, pre-SMA ve SMA Broca ve Wernicke gibi yan lateral korteks alanlarından spontan konuşma için bilgiler alan ortak bir merkezi oluştururlar.
Beyin görüntüleme yöntemlerinde; kekemelerin konuşma sırasında sol kortikal bölgede yetersizlikleri olduğu ve sağ hemisferlerinin de çok hareketli olduğu görülmüştür. Ancak sağ hemisfer aktivitesinin daha fazla olmasının, sol hemisferdeki yetersizlikler nedeniyle ortaya çıkan bir telafi mekanizması olduğu düşünülebilir. Benzer biçimde (1) Sol kortikal alanlarda, aktivite seviyesindeki yetersizliklerin bazal gangliondaki bozukluk nedeniyle ikincil bir etki olarak mı ortaya çıktığı, (2) Sol kortikal aktivite seviyesindeki yetersizliklerin mi bazal gangliondaki bozukluğa neden olduğu,(3) Her iki bölgedeki yetersizliklerin mi eş zamanlı olarak akıcılık bozukluğuna neden olduğu netlik kazanmamıştır.
Kaynak:Uzm.Dkt.Ezgi AYAZ