Son zamanlarda Türkiye'deki kekemelik gruplarında da duyarsızlaş(tır)ma kavramı sıkça kullanılmıştır. Sanırım birçoğunuz bunun ne olduğunu ve neden önemli olduğunu anlamış değildir. O yüzden sizi bu konuda biraz aydınlatmayı uygun buldum.

Duyarsızlaşma hedefimiz ise önce bir yerden duyarlılaşmış olmamız gerekir

Kekelemeye yeni başlayan bir çocuk konuşurken karşılaştığı zorlukları hemen fark etmez. Ancak bir yandan çevresinin (anne-baba vs.) kendisine 'oğlum/kızım acele etme, yavaş konuş; önce nefes al, sonra konuş, kendini toparla, düzgün konuş' gibi iyi niyetli nasihatleri ve diğer yandan ikide bir duyguğu 'ay yine kekeliyor' gibi yorumlar dolayısıyla çocuk bir şeyi yanlış yaptığını ve bunun adının kekelemek olduğunu anlar.

Tabii ki ergeç yaşadığı takılmaları da bir engel olarak hisseder. İşte duyarlılık burada başlar. 
Bir yandan kekelemek kelimesini duyduğu anda telaşlanır, diğer yandan da büyüklerin nasihatleri ve arkadaşların gülüşleri zoruna gider çünkü yanlış bir şey yapmadığı halde çevresi ona suçlu gözüyle bakar. Ve suçlu olmadığı halde hatta suçlu olmadığı için kendisini çok fena bir utanç duygusu sarar. Bu durum hemen hemen her kekemede bir şekilde vardır. Ancak yaşamda her edinilen deneyim ile artan bu aşırı duyarlılık kekemeliği de olumsuz etkiler hatta daha kötü, daha şiddetli olmasına neden olur.

Çünkü insan artık girdiği herhangi bir ortamda 'bakalım bu sefer nasıl olur?' rahatlığıyla giremez önceki tecrübelerini aklına getirerek heyecanlanır ve korku ve telaştan dolayı ne yapacağını şaşırır. Birçok insan pes eder ve kendi haline geri çekilir. Sosyal ortamlardan kaçmaya başlar ve psikolojik yan etkiler asıl kekemelikten daha çok kendisini kontrol etmeye başlar. Bütün bu davranışlara kaçınma davranışları denir.


Peki bunun çaresi nedir?

Çaresi aşırı duyarlı olduğumuz tüm konularda kendimizi duyarsızlaştırmamız. 
Duyarsızlaşma kekemeliğe yeni, kulağa hoş gelen isimler vererek olmaz. Bir sürü konuşma bozukluğu vardır, kekemelik bunların bir tanesidir öyleyse ismini telaşlanmadan, terlemeden, utanmadan, kendimizi kötü hissetmeden kullanabilmemiz gerekir yoksa kekemelik canavarını daha da büyütmüş oluruz. Kekemeliğe hoş bir isim vermek de kaçınmadır! Arkadaşlarımızla, anne-babamızla kekemelik üzerine konuşabilmemiz, duygularımızı dile getirebilmemiz gerekir
. Diyelim ismimi söyleyeceğim zaman takıldım. Ne yapıyorum? 'Kusura bakma, ben kekemeyim' diyebilmem lazım.

Biz buna 'açık yaklaşım' deriz. Kendimi saklamam gerekmediği zaman içimdeki kaygılar da geçer. Korkular asgari bir düzeye iner. İşte bunun içindir duyarsızlaşma. 
Sadece akıcılık odaklı bir terapi, kekemeliği yenilmesi gereken bir düşman olarak gören bir terapi bize bir süre konuşma akıcılığı sağlayabilir ama duygularımızda, duyarlılığımızda bir değişiklik yapmadığımız müddetçe bu kalıcı bir durum olmaz, olamaz. Yine kekelerim, tekrar takılırım korkusu bir damokles kılıcı gibi üzerimizde etki yaptığı müddetçe kendimizi serbest bırakamayız.
 Onun için Batı'da uygulanan en etkin terapi modellerinde (örneğin Van Riper veya McGuire'de) duyarsızlaş(tır)maya bu kadar önem verilir.


Peki insan nasıl duyarsızlaştırılır?

Duyarsızlaşma en korktuğumuz şeyleri bile bile yapmaktan geçer. En çok korktuğum nedir? Takılmak, kekelemek. Öyleyse bilinçli olarak her yerde kekelerim. Cesareti olan bunu tek başına da yapar ama biraz korkak olan biri önce terapistin herhangi bir telefon hattına telefon açarak gönüllü kekeleyerek konuştuğunu izler ve karşıdaki insanın nasıl bir reaksiyon gösterdiğini takip eder. Ardından kendisi de bunu dener. Telefonla başladıktan sonra da dışarı çıkar, bayide gazete, fırında ekmek alır, sokağın ortasında yabancı birisine yol sorar, minibüsten minibüse atlayıp 'köşede inecek var!' gibi şeyleri kekeleyerek söyler. Önemli olan bunu bir oyun gibi algılaması, kendini bunu yaparken özgür hissetmesi ve olası negatif reaksiyonlara gerekli olan cevabı vermeye hazır olması. (Zaten bize kekemeliğimizden dolayı tepki gösteren insanlara bu kadar öfkelenmemiz ama kızdığımız halde sesimizi etmememiz de aşırı duyarlılıktan kaynaklıdır)

Gönüllü kekemelik nedendir ve nasıl oluyor?

Gönüllü kekemelik bazı insanlar için sadece geçici bir yöntem, kimisi ise bunu kendi pratiğinde de etkin bir yöntem olarak uygular. Gönüllü kekemelik demek takılmadan bilinçli olarak örneğin: 'me-me-me-me-merhaba, be-be-be-be-benim adım Pe-Pe-Pe-Pe-Petra' demek. Maksat hafif ve yapay bir kekemelik, benim kontrolümde olan bir kekemeliği yaratmak. Kekemelik beni zapt edemiyorsa, ben bir nevi kekemelikle alay ediyorsam kekemelik artık bana hakim olamaz. İstek dışı hakiki bir bloka düşecek olursam anında keserim ve yeniden başlarım. Her yerde kekemeliğimi açıkça göstermeye hazır olursam daha neresini saklayacağım? Daha neden endişeleneceğim? Daha neden korkacağım?
Gönüllü kekemelik hafif olduğu için yük göz tikleri, yüz ekşitmesi vs. de beraberinde getirmez ve esas hafif tekrarlamaların dinleyicileri şaşırtmadığı, dinleyicileri şaşırtan unsurların genellikle kekemeliğe eşlik eden hareketler ve tikler olduğunu anlarız.

Buna parallel olarak bir de kekemeliği dile getirmek vardır. Zaten kekemelik üzerine konuştukça var olan utanç duyguları kendiliğinden azalır ve bir gün sıfıra düşer. Bunun da kekemelik üzerindeki etkisi müthiştir.

Kekemeliği çekirdek semptomlarına indirgemek

İyi bir duyarsızlaşmayla kekemeliği çekirdek semptomlarına indirgemiş oluruz. Kekeme bir insan olarak kendi kekemeliğime yepyeni bir bakış açısı kazanmış olurum. Artık korkulacak, kaçınılacak bir şey yoktur. Semptomların sayısı azalmıştır ve geriye kalan konuşma zorluklarını soğukkanlı olarak idare veya kontrol edebilirim.

Duyarsızlaşma derecesi konuşma terapilerinden önce ve sonra ölçülebilir. Bu nedenle Aachen Üniversitesi Dil ve Konuşma Terapistleri Eğitim Fakültesi'nden Prof. Hartmut Zückner kendi ekibiyle bir Duyarsızlaştırma Anketi oluşturmuştur. Bu anket şu anda tercüme aşamasındadır. Yakında sizinle önce burada paylaşacağız, daha sonra fakültenin web sitesi üzerinden de erişme olanağı sağlanacaktır.

Selamlar
Petra

Petra Hanım, isteyerek kekelemek yani o ilk heceyi çıkarmak zor. Ağzım horoz gagası gibi açılıyor ama hece çıkmıyor.

Merhaba Abdullah,
Bunu kendi başınayken çalışabilirsin. Kekemelerin gerçek bir bloka düşme olasılığı her zaman vardır. Öyle bir durumda hemen keseceksin. Gönüllü kekemelik aynı zamanda hafif bir kekemeliktir, uğraşı, çaba gerektirmeyen bir kekemeliktir. Tek başınayken bunu çalış ki gerektiği durumlarda hazır olsun.

Yani gerçek bir blok P-P-P-P-P-P-Petra gibi ise, gönüllü kekemelikte Pe-Pe-Pe-Pe-Petra demeye gayret göstereceksin. Yani tekrarladığın harf değil, hecedir. Gayet yapay bir şekilde. Kasılma yok, zorlanma da yok.

abdullah yazdı:Ağzım horoz gagası gibi açılıyor ama hece çıkmıyor.

dediğine göre bir adım ileri gitmişsin demektir.

Madem ki öyle, ağız duruşuna dikkat etmelisin. Ağzını bilinçli olarak kapalı tut, nefes al, biraz nefes ver ve sesle birlikte ilk heceyi çıkarmaya çalış.
Ünlü harflerde şöyle bir şey farkettim: Hece hemen çıkmadığı zaman insan farkında olmadan ağzını daha fazla açar, ağzı açtıkça da heceyi başlatmak imkansızlaşır. O yüzden temkinli davranmak gerekir.

Ünlüyle başlayan bir kelime (Abdullah gibi) zorluk çıkarıyorsa ünlünün başına neredeyse farkedilmeyecek bir 'h' veya 'y' harfi koyabilirsin. O harfi sessizce başlatırsın ve sesi yükselterek ünlüye kayarsın.

Yani (sessiz)hhh-Abdullah gibi veya (sessiz) yyy-Ünal.

Ya da ismini falan söyleyemiyorsan da zorlandığın baş harfi bir önceki kelimeyle birleştirmeye çalış.

Adım Abdullah yerine
AdımmAbdullah
(Burada 'm' harfini 'Abdullah' söyleyebileceğine emin oluncaya kadar uzatırsın, gerekirse Abdullah'ın 'A'sının uzunluğuyla da oynarsın. Bütün bunları yalnızken bol bol çalış, olası varyantları dene ki ciddi bir durumda biri hazır olsun.)

Ünlü harflerin başındaki ani başlangıç (yani Arapça'daki 'hamza') birçok kekemenin aklını götürüyor. Olmuyorsa olmuyor, tekrarlama da yok, nefes al, ver, yine imkansız. Ben bunu kendimden biliyorum. Ama eskiden yapamadıkça telaşlanıyordum işte o yok şimdi. Bazen biraz geç çıkıyor ama duygularım dengede kaldığı müddetçe en kötü ihtimal bir A... Abdullah çıkıyor. O kadar da olsun yani.

Aslında şimdi iki konu karıştırdım, gönüllü kekemelikle genel blok çözme teknikleri.
İnşallah işine yaramıştır.
Selam
Petra

Cevabınız için çok teşekkürler. Şu dediklerinizi yapsam/yapabilsem benim için olay bitmiştir demektir.çalışacağım ve size gelişmleri aktaracağım.

Merhaba arkadaşlar,

Özge yazdı:Petra abla sen duyarsızlaştırma yazında kekemelikle barışma yazında bir söz dikkatimi çekti neden
''kusura bakma ben kekemeyim"
kelimesi onun yerine ben kekemeyim yada konusma problemin var desek daha doğru olmuyormu sanki kusura bakma diyince benim hatam suçummus gibi hissediliyor karşı tarafı yüceltiyor gibi durmuyormu?

Özge'ciğim sağol sorduğun soru için. Çok çok güzel bir noktaya değinmişsin.
Ben de kesinlikle kekemelikten dolayı özür dilenmemeli görüşündeyim. Eğer 'kusura bakma kekemeyim' demiş isem bunu sadece bir nezaket ifadesi olarak görüyorum. Hani diyelim bir toplantıda veya sunum esnasında aniden öksürdüğün zaman dinleyicilerden özür diliyorsun ya... O şekilde özür dilemek.
Öksürmek utanç verici bir şey veya suç olmadığı gibi kekemelik de utanç verici veya suç değildir bence.

Yani kendini nasıl rahat hissediyorsan o şekilde ifade etmen en uygunu olur. Örneğin:

Alıntı:Konuşma problemim var, kekemeyim, haberiniz olsun diye söylüyorum

Alıntı:Ara sıra duraksayacak olursam bilin ki kekemeliğimdendir

Alıntı:Biraz uzun sürebilir çünkü kekemeyim

Alıntı:Takılırsam şaşırmayın. Ben kekemeyim

Her türlü ifade olur bence.
Tek bir şeye itirazım vardır: Kekemelik kavramını iğrenç, utanç verici bir kavram olarak algıladığın için konuşma sorunu veya konuşma bozukluğu kavramını kullanırsan bu bir kaçınma yöntemi olur. Kaçınma da kekemelikle baş etmenin en büyük düşmanıdır.

Ben kendimden hatırlıyorum. Kekemelik veya kekelemek sözcükleri kesinlikle ağzımdan çıkmazdı. Söyleseydim kıpkırmızı olurdum, onu biliyordum, ondan da öte başka biri benim yanımda kekemelik kavramını kullandığı zaman yerin dibine girip kaybolmak istiyordum. Şimdi içimde hiç bir negatif his kalmadı. İstediğim yerde istediğim zaman kekemelik kavramını kullanabilirim.

Kendi kendini duyarsızlaştırma yolunda böyle bir noktaya gelmen istenmektedir. Hiçbir negatif duygu hissetmeden kekelemek ve hiçbir negatif duygu hissetmeden kekelemek / kekemelik sözcüklerini kullanmaktır.

Daha başka sorun veya itirazların olursa seve seve cevaplarım.
Selamlar
Petra

Duyarslızlaştırma çalışmalarını yapabilirsem , sosyal fobi veya çekingenlik vb . sorunlarımda ortadan kalkacak gibi. Çok ciddi bir motivasyon ve cesaret isteyen bir iş gibi geldi gözüme, hadi hayırlısı bakalım